Traumatische ervaringen zoals een geweldsincident of een ongeval, kunnen een leven lang voor psychische problemen zorgen. De herinnering blijft zich maar opdringen en emoties oproepen, met alle gevolgen van dien. Als je een gebeurtenis maar niet kunt verwerken en angsten of zelfs PTSS ontwikkelt, is therapie vaak noodzakelijk. EMDR is een effectieve manier om de emotionele lading van een ingrijpend voorval af te halen.
EMDR werd bijna dertig jaar geleden voor het eerst beschreven door de Amerikaans psychologe Francine Shapiro en wordt steeds vaker gebruikt als therapievorm, vooral bij PTSS. Wie het televisieprogramma ‘Beau en de Veteranen’ volgt, weet inmiddels hoeveel invloed traumatische gebeurtenissen kunnen hebben op iemands leven.
Wat is EMDR?
De afkorting betekent Eye Movement Desensitization and Reprocessing, maar dat zegt nog weinig. Dus hoe werkt het nu precies? Een nare herinnering is met veel emotie opgeslagen in het langetermijngeheugen en popt steeds weer op, waardoor je je somber, paniekerig of angstig kunt voelen. Tijdens een EMDR sessie krijg je de opdracht om de traumatische gebeurtenis op te roepen. Daardoor komt deze in het kortetermijngeheugen of werkgeheugen terecht. Vervolgens moet je je concentreren op de pijnlijke herinnering en tegelijkertijd de van links naar rechts bewegende vingers van de therapeut volgen. Soms wordt er gebruik gemaakt van piepjes in een koptelefoon of van tikken op de knieën. Als iemand een groot werkgeheugen heeft, kunnen er meerdere afleidingen tegelijk worden gebruikt. Tussendoor stopt de therapeut een aantal keren en stelt korte vragen.
Het beeld wordt onduidelijk
Doordat het werkgeheugen nu heel veel informatie tegelijk moet verwerken raakt het overvol en hierdoor vervaagt de emotionele lading van de herinnering steeds een beetje meer. Het beeld wordt onduidelijk en de scherpe randjes gaan eraf. Het wordt steeds gemakkelijker om aan het nare voorval terug te denken. In dit filmpje wordt EMDR op een hele duidelijke manier uitgelegd.
Een EMDR behandeling duurt tussen de drie kwartier en anderhalf uur en is soms erg heftig. Er wordt je tenslotte gevraagd om je in te leven in de traumatische gebeurtenis die je juist zo graag wilt vergeten. Je bent weer terug in die tijd, beleeft de gevoelens opnieuw en na afloop kun je erg vermoeid zijn. Hoeveel sessies er nodig zijn verschilt per persoon en situatie. Voor sommige mensen is het een lang en heftig traject, anderen zijn al geholpen met één of twee sessies. Vaak is iemand al jaren op zoek naar een therapie of behandeling die werkt, voordat EMDR de oplossing blijkt te zijn. EMDR kan zelfs gebruikt worden als je een gebeurtenis blijft ‘herbeleven’ waar je zelf niet bij bent geweest, maar die wel een enorme impact op je heeft gehad.
“Het fijne van EMDR is dat er met heel weinig info gewerkt kan worden”, zegt traumacoach Valeria Cabi. “Als behandelaar hoef je niet tot in detail te weten wat er gebeurd is, zo lang we maar weten wat een cliënt voelt en hoe heftig dat is. En dat wordt steeds gecheckt, zodat we wel weten dat we de goede kant op gaan. Voor een behandeling zeg ik altijd dat ik geen garanties kan geven, maar mijn ervaring is dat men zich vaak al na de eerste behandeling beter voelt.”
HSP
Anke (56) heeft in totaal vier keer een EMDR behandeling gehad. De laatste keer was twee jaar geleden. De reden van behandelen was een gevoel van labiel zijn, overspannen voelen. Ze was huilerig en licht depressief. Anke had al verschillende andere therapieën geprobeerd, vooral in het alternatieve circuit, maar die hadden niet voldoende geholpen. “De eerste keer hebben we in twee sessies gewerkt aan een jeugdtrauma, een operatie op hele jonge leeftijd. De therapeute tikte op mijn knieën. Zij werkte niet met concrete beelden, wel met het gevoel dat ik erbij had.” Bijwerkingen heeft Anke niet gehad, ze vond de behandeling erg prettig. “Ik hoefde weinig te praten en heb het maar over me heen laten komen. Het resultaat was iedere keer verbluffend. Ik voelde me snel weer in balans. Doordat ik een HSP’er ben (high sensitive person) raakt mijn systeem snel overbelast. Door een EMDR behandeling word ik weer rustig.”
Angsten
Voor Nora (31) is het EMDR traject, waar ze op dit moment middenin zit, zwaar en vermoeiend. Ze is bezig met de verwerking van langdurig seksueel misbruik waardoor ze angsten ontwikkelde. Haar therapeut maakt gebruik van handbewegingen. “Een eerdere behandeling was zo klaar, nu ben ik al maanden bezig. De vorige psycholoog heeft het scherpe randje eraf gehaald, maar dit keer gaat het veel dieper. Soms vind ik het lastig het plaatje goed voor me te krijgen en terug te gaan naar dat vervelende moment. Je lijf wil dat gewoon niet. Ik denk daarom dat een goede therapeut, waarbij je op je gemak bent, heel belangrijk is.” Nora is overtuigd van de werking va EMDR. “Ik zou het iedereen aanraden, want het werkt heel goed. Het is heftig, maar zeker de moeite waard.”
Het verhaal van Wiebke (58) gaat ook over angst. Ze is operazangeres en speelde in de opera Hans en Grietje de heks. Ze moest in een twee meter hoge kookpot roeren waar rook uitkwam en werd daar uiteindelijk in geduwd. De stoom was CO2, dat zwaarder is dan zuurstof. Toen ze in de pot zat was de zuurstof er al uit. Ze kon niet meer ademen, stikte, ging out en ze overleefde het kantje boord. Na die gebeurtenis had ze last van paniekaanvallen als ze teveel stress had of zich machteloos voelde. Ze werd op advies van de huisarts behandeld door middel van EMDR middels een koptelefoon die piepgeluidjes gaf. Na drie sessies, waarvan ze geen bijwerkingen had, was ze verlost van de paniekaanvallen.
Van oud tot jong
Uit diverse wetenschappelijke onderzoeken blijkt dat cliënten goed op EMDR reageren. Het is een relatief kortdurende behandelvorm en het effect kan al snel merkbaar zijn. Leeftijd maakt daarbij niet uit. Ook kinderen kunnen behandeld worden met EMDR, bijvoorbeeld als ze gevlucht zijn uit een oorlogsgebied. Mirjam Lankreijer is Health Coach en werkt regelmatig met EMDR. “Leeftijd maakt inderdaad niets uit. Iemand van zeventig die in de jeugdjaren te maken heeft gehad met incest en mishandeling en daar nog steeds last van heeft, kan net zo goed geholpen worden als een kind van tien dat sociaal vastloopt. “ Ook de cliënten van Valeria zijn van alle leeftijden. De oudste was eenenzeventig, waarbij gewerkt werd aan een traumatische gebeurtenis aan het begin van de puberteit. Omdat bij EMDR taal niet heel erg belangrijk is, is het ook een geschikte behandelvorm voor mensen met een dementie of een verstandelijke beperking en voor jonge kinderen.
Angst gericht op de toekomst
Een flashforward is een onderdeel van EMDR-therapie. “Tijdens de behandeling check ik altijd met een ‘future template’ hoe iemand zich voelt als hij of zij nu aan de toekomst denkt. Als dat niet goed gaat, dan kunnen we een flashforward doen”, legt Valeria uit. “Daarbij neem je een beeld uit de toekomst.”
In sommige gevallen kan een flashforward een losstaande behandeling zijn. Bij EMDR uitgevoerd op een flashforward wordt niet gezocht naar een heftige gebeurtenis in het verleden die een trauma verklaart, maar één die betrekking heeft op een mogelijke gebeurtenis in de toekomst. Een schrikbeeld waar je last van hebt. Daarbij kan het gaan om een fobie, maar ook om een verlammende angst om een dierbare te verliezen.
Geluidsherinneringen
Traumatische herinneringen kunnen ook uit geluiden bestaan. Dreigende taal bij een overval, agressieve woorden uit je jeugd, geluiden uit een oorlogsgebied. Ook bij geluidsherinneringen kan EMDR toegepast worden, zodat die vervagen. Dat bleek uit onderzoek van klinisch psycholoog Suzy Matthijssen. Door het geluid op te roepen tijdens een EMDR sessie wordt de lading van het geluid eraf gehaald. De methode lijkt ook te helpen bij geluidshallucinaties, bij psychotische en schizofrene patiënten die stemmen in hun hoofd horen. Ook herinneringen aan het horen van stemmen kunnen zo minder beladen worden gemaakt. Eerder was al ontdekt dat mensen met visuele hallucinaties baat kunnen hebben bij deze therapie. Er moet nu onderzocht worden of de EMDR behandeling ook op de langere termijn effect heeft.
Burn-out en tinnitus
EMDR is dus effectief bij het verwerken van trauma’s, maar er wordt onderzocht of het eveneens kan helpen bij andere problemen. Zo onderzoekt de Vlaamse professor Elke van Hoof of EMDR ook succesvol is bij een burn-out. Dat is inmiddels een groot maatschappelijk probleem, waardoor veel werknemers ziek thuis zitten. Ze past de techniek al jaren toe en volgens haar zijn de resultaten voor de behandeling van een burn-out veelbelovend. Ze behandelt veel cliënten met een burn-out en gebruikt daarbij onder andere EMDR. Ook laat ze mensen vertellen terwijl ze met een bal moeten gooien. Op die manier wordt het emotionele brein afgeleid en komen ze sneller tot inzichten. Door het werkgeheugen vol te stoppen met prikkels reageren mensen niet langer overemotioneel.
Mogelijk is EMDR ook effectief bij de aandoening tinnitus. Dat blijkt uit onderzoek van Marian Rikkert. Een klein aantal deelnemers kreeg EMDR in zes wekelijkse sessies van negentig minuten. Bijna één op de twee patiënten had baat bij de behandeling en het effect hield minstens drie maanden aan.
Wil je meer weten over EMDR? Afgelopen week werd er in het tv-programma Pauw aandacht besteed aan het onderwerp. De uitzending kun je hier terugkijken. Op de website van de Vereniging EMDR Nederland vind je ook veel informatie, zoals een voorbeeldbehandeling.
Hoofdfoto: Valeria Cabi
