Sinds de coronacrisis komt de GGD, evenals het RIVM, dagelijks in het nieuws. Logisch, want COVID19 is een infectieziekte en de GGD’en, oftewel de Gemeentelijke Gezondheidsdiensten, zijn er om ‘de volksgezondheid in het werkgebied te beschermen en te bevorderen’. In Friesland hebben we te maken met GGD Fryslân. En die houdt zich met veel meer bezig dan het inrichten van teststraten en het plannen van vaccinaties.
De gemeente is verantwoordelijk voor de publieke gezondheid van haar inwoners. In de meeste gevallen heeft de gemeente deze taak neergelegd bij de GGD. GGD’en worden bestuurd door de wethouders van alle deelnemende gemeenten. Er zijn in totaal 25 GGD’en in Nederland; een landelijk dekkend netwerk.
GGD Fryslân
In Friesland hebben we te maken met GGD Fryslân, de gezondheidsdienst van de Friese gemeenten. GGD Fryslân heeft als doel de gezondheid van de inwoners van Friesland te beschermen, te bewaken en te bevorderen. De gezondheidsdienst heeft een aantal wettelijke taken, die beschreven staan in de Wet publieke gezondheid. Deze wet regelt onder andere de organisatie van de openbare gezondheidszorg en de bestrijding van infectieziekten.
GGD’en zetten vooral in op maatregelen die de gezondheid van grote delen van de bevolking en risicogroepen beschermen. Zoals preventieve maatregelen als vaccinaties, de medische hulpverlening als er een ramp gebeurt, onderzoek naar de gezondheid van grote groepen mensen of voorlichting over gezondheidsrisico’s als slechte voeding of onbeschermd vrijen. Dit wordt publieke gezondheidszorg genoemd.
De taken van GGD Fryslân
GGD Fryslân verdeelt haar taken onder in vier categorieën:
- Monitoring, signalering en advies
- Uitvoerende taken gezondheidsbescherming
- Toezicht houden
- Bewaken van de publieke gezondheid bij rampen en crisis
We belichten hieronder uit alle categorieën een onderwerp.
Monitoring, signalering en advies
Jeugdgezondheidszorg
De jeugdgezondheidszorg is bij GGD Fryslân ingedeeld in twee leeftijdsgroepen: 0-12 jaar en 12-18 jaar. De verpleegkundigen en de jeugdartsen van de Jeugdgezondheidszorg geven voorlichting en helpen bij vragen over je groei, ontwikkeling en lichamelijke/psychische gezondheid.
Iedere jonge ouder kan een beroep doen op de kennis en deskundigheid van het consultatiebureau. Baby’s krijgen er een hielprik en hun ontwikkeling wordt in de gaten gehouden door de arts van het bureau. Verder kun je er terecht voor advies en er is speciale hulp als je je zorgen maakt over de ontwikkeling van je kind, bijvoorbeeld door vroeggeboorte.
In de basisschoolleeftijd krijgen kinderen meerdere keren te maken met onderzoeken door de GGD. Vaak komen een jeugdarts en doktersassistente langs op school. Er wordt gewogen, gemeten, een oogtest gedaan en gesproken over gezondheid, gedrag en opvoeding.
GGD Fryslân biedt ook zorg aan kinderen tussen de 12 en 18 jaar, in de vorm van preventieve onderzoeken en voorlichting over onderwerpen als relaties, seks en drugs en alcohol. Voor jongeren is er een speciale website, waar ze veel informatie kunnen vinden.
Uitvoerende taken gezondheidsbescherming
COVID19 en andere infectieziekten
Infectieziektebestrijding omvat het voorkomen, signaleren en bestrijden van infectieziekten die vanwege hun verspreidingskans een risico kunnen vormen voor de volksgezondheid. Op dit moment draait alles om COVID 19 en de bestrijding daarvan. De GGD’en zijn volop in het nieuws en regelen de coronatesten en de vaccinaties. Er zijn op dit moment vijf teststraten en vier vaccinatielocaties in Friesland en er wordt binnenkort uitgebreid naar acht locaties.
Maar ook voor de coronacrisis hield GGD Fryslân zich al bezig met infectieziekten zoals kinkhoest, hepatitis, legionella, tuberculose (tbc), ebola, SARS en de Mexicaanse griep. De GGD is ook uitvoerder van het Rijksvaccinatieprogramma. Verder kun je bij de GGD terecht voor reizigersvaccinatie en onderzoek naar seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA’s).
Toezicht houden
Hygiëne en inspecties
In opdracht van gemeenten bewaakt GGD Fryslân de kwaliteit van kindercentra, shops voor tatoeëren, piercen en permanente make-up, asielzoekerscentra en prostitutiewerkplekken.
Kinderopvang:
Jonge kinderen zijn kwetsbaar en de eerste jaren van hun leven zijn erg belangrijk voor de ontwikkeling. Daarom is gezonde en veilige kinderopvang een vereiste. GGD Fryslân controleert de kwaliteit in Fryslân van dagopvang 0-4 jaar, buitenschoolse opvang 4-12 jaar, gastouderbureaus en gastouders
Tatoeages/piercings:
Als je als ondernemer tatoeages of piercings zet, heb je een vergunning nodig. Dat geldt ook voor juweliers die piercen in kraakbeen en schoonheidssalons waar permanente make-up wordt aangebracht. Voor het aanvragen van deze vergunning kun je bij GGD Fryslân terecht.
WMO:
Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de kwaliteit van de uitvoering van de WMO, de Wet maatschappelijke ondersteuning en het toezicht daarop. GGD Fryslân voert dit toezicht gedeeltelijk uit voor de Friese gemeenten.
Bewaken van de publieke gezondheid bij rampen en crises
Forensische geneeskunde
Je kent ze wel van series als CSI en Hawaï Five O: forensische artsen in witte pakken die ter plaatse een misdrijf onderzoeken. Maar wist je dat er bij GGD Fryslân ook forensisch artsen werken? Ze zijn onafhankelijk en niet in dienst van de politie maar van de GGD.
Een forensisch arts kan ook na een delict nog ingezet kan worden. Zo stelt hij of zij achteraf soms een letselbeschrijving op. Die letselverklaring wordt gemaakt in opdracht van politie of justitie. De arts vraagt hoe het letsel is ontstaan en doet vervolgens lichamelijk onderzoek. In de letselverklaring wordt de verklaarde toedracht beschreven en hoe het letsel eruitziet. Vervolgens beoordeelt de arts voor de politie of het letsel past bij de toedracht. Op dit moment werkt GGD Fryslân veel samen met Veilig Thuis Friesland. Die organisatie biedt hulp bij huiselijk geweld en kindermishandeling. Medewerkers van Veilig Thuis willen soms weten hoe letsel of blauwe plekken toegebracht zouden kunnen zijn. Bijvoorbeeld door vallen, stoten of door slaan. Ook hierin adviseert de forensisch arts. Een forensisch arts kan ook de bloedafname doen bij rijden onder invloed.
Tenslotte: GGD Fryslân is bestuurlijk onderdeel van Veiligheidsregio Fryslân, naast Brandweer Fryslân en Crisisbeheersing.
Je ziet het: GGD Fryslân heeft veel meer te bieden dan wat je over deze organisatie in de media leest en ziet. Ze hebben het bij de GGD zeker enorm druk met de bestrijding van COVID19, maar er ligt nog heel veel meer op het bordje van de gezondheidsdienst. De opsomming hierboven is maar een kleine greep uit de diensten van GGD Fryslân. Alle niet genoemde diensten kun je vinden op de website. Je krijgt er onder andere een antwoord op vragen over astbest, elektromagnetische velden en gezondheid en voeding en beweging.
