We doen ons als liefhebbers regelmatig tegoed aan allerlei lekkers waaronder flink wat chocolade. Als reep, als warme drank en als ingrediënt in veel gerechten. Even later krabben we ons dan achter de oren of dat wel zo gezond was. Hoe zit dat?
Nederlanders eten gemiddeld vier en een halve kilo chocolade per jaar. Stukken minder dan de Zwitsers met ruim elf kilo per persoon per jaar, maar dat neemt niet weg dat veel mensen in ons land er dol op zijn.
Volgens experts is het vrijwel onweerstaanbaar. Vooral de witte en bruine, die makkelijker eten dan de bittere donkere pure variant. Makkelijker? Eigenlijk voelt het eten van alle soorten chocolade als een soort beloning. Je wordt er blij van omdat er zogenoemde geluksstofjes in je hersenen vrijkomen waaronder serotonine. En dat geluk kan niet op, want om dat te vieren is er jaarlijks de internationale dag van de chocolade. Op 13 september.
Dat duurt nog even en dat is maar goed ook, want we doen ons al enorm tegoed aan chocolade. Feestdagen en verjaardagen zijn bij uitstek momenten om zonder enige schroom chocolade in ons dagelijkse menu te verwerken. Onder het motto: chocolade is heus wel gezond, maar is dat zo?
Cacaobonen uit Ivoorkust en Ghana
Alle chocolade bevat flavanolen. De bittere variant de meeste. Die stoffen zijn gunstig voor de elasticiteit van de bloedvaten, maar die rek is er snel uit als je weet dat in de meeste chocolade veel vet en dus calorieën zitten. Alles met mate is daarom het beste advies.
Je kunt het hierbij laten, maar het is in het kader ‘weet wat je eet’ goed om te weten waar chocolade van afkomstig is. Dat is van de zaden van een tropische boom, tegenwoordig voornamelijk te vinden in Ivoorkust en Ghana. Het gaat om in totaal meer dan 2,5 miljoen ton chocola per jaar. De cacaoboeren werken er niet altijd in goede arbeidsomstandigheden, maar daar wordt de laatste tijd meer aandacht aan besteed. Zo zet chocoladebedrijf Tony Chocolonely zich in voor ‘slaafvrije’ chocolade.
Voedsel van de goden
Dat was in de oudheid wel anders. Bovendien was chocolade louter voor hooggeplaatste adel of priesters. Zij mochten proeven van het ‘voedsel van de goden’. Dat zegt genoeg. In die oudheid werden cacaobonen door de Azteken al snel getransformeerd tot een drankje: chocolatl. Dat smaakte volgens de overlevering best bitter. Pas in de zestiende eeuw werd deze drank in Europa geïntroduceerd. Het is dan nog drie eeuwen wachten totdat de chocolade ontstond zoals wij die nu kennen, gemaakt met melk en cacaoboter.
Tegenwoordig wordt het vooral als comfort food gegeten. Daarnaast worden we overstelpt met berichten over ‘pure chocolade als gezonde voeding’. Klopt dat wel? Daarvoor moeten we nog meer weten over waar chocolade uit bestaat. Dat is onder andere uit de stofjes fenylethylamine, theobromine, anandamide en tryptofaan. Die zorgen voor een reactie in onze hersenen die ons beter doen voelen. Kortom; ze doen gunstig werk voor ons humeur. Er wordt beweerd dat fenylethylamine in de hersenen dopamine vrijgeeft. Dan weet je het wel. Het zou daarmee niet alleen onze geest, maar ook ons lijf een gunstige boost geven en ons vrolijk stemmen. Nu gaan er geluiden op dat het maar om een minimale hoeveelheid van die stof gaat die onze hersenen bereikt, maar geloof doet ook wat! Dan maar een placebo-effect. Als het werkt, werkt het.
De ene reep is echter de andere niet. De hoeveelheid van de eerdergenoemde stoffen in chocolade varieert nogal. Zo is de stimulerende stof theobromide (giftig voor honden en katten!) nauwelijks in witte chocolade te vinden. Voor tryptofaan geldt hetzelfde. Het speelt wel een rol bij de productie van de kalmerende serotonine, daar heb je die stof weer. Alsook bij dat andere stofje, anandamide. Dat zou ook in marihuana zitten. Dat maatk ook veel duidelijk.
De hoeveelheden werkzame stoffen zoals hier omschreven blijken volgens experts echter minimaal. Maar wie zijn die experts? Wijzelf toch zeker als het om chocolade gaat. Als het lekker is en je wordt er blij van, dan werkt het. Een puur psychologisch effect dus.
Suiker en vet
We willen je heus in die waan laten, maar moeten voor de volledigheid toch vertellen dat chocolade naast al die opwekkende stofjes ook behoorlijk wat vetten bevat en daarmee flink veel calorieën. En dan is er nog dat suikerpercentage dat alle gunstige effecten teniet kan doen. Bij melk- en witte chocola is het suikerpercentage het hoogst met zo’n vijftig tot zestig procent. Pure chocola bevat ongeveer veertig procent suiker. Over het algemeen geldt: hoe minder suiker, hoe meer cacao én vet. Pure chocola bevat dan wel weinig suiker, maar is vaak wel vetter.
Dat is dan de mindere kant van het lekkere goedje. We zouden er dus niet te veel en te vaak van moeten eten, en we doen dat meestal uit frustratie, boosheid of verdriet. Of wordt ook dat ons regelmatig door de media aangepraat? Troosteten doet het altijd goed, maar je kunt net zo goed een kom dampende warme soep nemen. Ook dat staat te boek als troostrijk.
Het effect niet overdrijven
Is chocolade nu gezond of niet? Die vraag blijft lastig te beantwoorden. De Consumentenbond schrijft dat uit onderzoek blijkt dat de specifieke flavonoïden in cacao (flavanolen) een gunstig effect hebben op hart en bloedvaten en diabetes zouden kunnen voorkomen. Maar hoeveel chocolade er nodig is voor zo’n effect is niet bekend. En het gaat in dit geval eigenlijk niet om de doorsnee repen uit de super.
Als je ‘goede en voldoende’ flavanolen binnen wilt krijgen, kun je beter rauwe chocolade eten omdat dat minder verhit is dan ‘gewone’ en daardoor blijven stoffen beter behouden.
Cacaopoeder, pure, extra bittere chocolade, rauwe cacaopoeder en rauwe chocolade hebben volgens het Voedingscentrum een gunstig effect op de bloedvaten door dat hoge gehalte aan flavanolen (antioxidanten). Dat is wat de Consumentenbond ons ook duidelijk maakte. Maar we moeten de effecten niet overdrijven. Je wordt niet automatisch gezonder door meer chocolade te eten. Chocolade bevat veel verzadigd vet. Ongeveer twintig gram op de honderd gram. Verzadigd vet verhoogt het LDL-cholesterolgehalte van het bloed en dat vergroot juist de kans op hart- en vaatziekten. Weg is het gunstige effect.
Gelukkig is er wel één lichtpuntje. De Consumentenbond schrijft dat de chocoladeparels Acticoa van de Europese Voedselautoriteit EFSA, die alleen online te koop zijn, als enige een gezondheidsclaim mogen dragen. De parels bevatten uitzonderlijk veel flavanolen. Je moet wel ten minste tweehonderd milligram flavanolen binnenkrijgen voor dat positieve effect. Dat komt overeen met tien gram pure Acticoa chocola. Ter vergelijk: een blokje uit een standaardreep chocola is vaak zeven gram.