Voor echte vrouwenpower moet je in IJsland zijn

Vrouwen aan de top. Het zouden er veel meer moeten zijn dan nu het geval is. Daar verandert het vrouwenquotum voorlopig nog niet genoeg aan. De dagelijkse praktijk laat zien dat in een raad van bestuur nog altijd vrouwen ver in de minderheid zijn.

Het mag er dan koud, uitgestrekt en soms verlaten uitzien, maar IJsland is behoorlijk vooruitstrevend. Het land heeft weliswaar net niet meer vrouwen dan mannen in het parlement, maar het gaat daar heel erg de goede kant op. Zweden zit het land op de hielen. Nederland blijft nog ver achter.

IJsland staat bekend als het land met de beste gendergelijkheid in de wereld. In IJsland geldt een vrouwenquotum voor bestuursfuncties binnen bedrijven. En in de politiek hebben sommige partijen een minimumaantal van vrouwelijke kandidaten op hun kieslijst staan. Een wet lijkt daar dan ook helemaal niet nodig. In 1980 was IJsland het eerste land ter wereld dat op democratische wijze een vrouwelijk staatshoofd had gekozen. Sinds 2017 is Katrín Jakobsdóttir premier van IJsland.

Nederland kent sinds vorig jaar een vrouwenquotum. Wat houdt dat eigenlijk in?

Nederland ging afgelopen jaar overstag. Er kwam een vrouwenquotum, en deze werd wettelijk vastgelegd. Het gaat hier om een wet die bedrijven verplicht om meer vrouwen in de leiding te benoemen. De eerste kamer heeft hier halverwege vorig jaar mee ingestemd. Voor de duidelijkheid: de partijen VVD, VVD, GroenLinks, SP, PvdA, D66 en PvdD stemden voor het voorstel, de fracties van SGP, Fractie-Nanninga, FVD, Fractie-Otten, 50PLUS, PVV en ChristenUnie stemden tegen. De wet is nu definitief aangenomen en deze zou 1 januari van dit jaar ingaan. Na vijf jaar wordt de wet geëvalueerd en na acht jaar vervallen beide bepalingen.

Wat betekent het vrouwenquotum in de praktijk?

In de praktijk betekent dit dat bij beursgenoteerde bedrijven de raad van commissarissen voor in ieder geval eenderde bestaat uit vrouwen en eenderde uit mannen. Het gaat erom dat de komende jaren voor iedere man die vertrekt een vrouw wordt benoemd, totdat het quotum is gehaald.

Niet beursgenoteerde bedrijven, bv’s en nv’s, moeten vooral stréven naar gelijke kansen. Ze moeten ervoor zorgen dat in de top de verhoudingen tussen mannen en vrouwen meer in balans zijn. Dat is niet geheel vrijblijvend, ze moeten dit jaarlijks rapporteren. Pijnpuntje: hier staan geen sancties op.

Zo makkelijk als het dus even leek, zo is het niet. Er is jaren over gesteggeld en veel mensen noemen het dan ook een historische gebeurtenis dat de wet er nu eindelijk is. Aan de Volkskrant vertelde Mijntje Lückerath, samensteller van de Dutch Female Board Index, waarin jaarlijks de stand van zaken in de top van het beursgenoteerde bedrijfsleven wordt beschreven, dat ze niet zeker weet of het wel lukken gaat.  ‘De eis in de wet is dat minimaal eenderde van de raad van commissarissen van beursgenoteerde bedrijven uit vrouwen moet bestaan. Uit de laatste Board Index die onlangs is verschenen, blijkt dat bijna tweederde van de bedrijven dat punt al heeft bereikt. Het probleem zit bij de raden van bestuur, de dagelijkse leiding van een bedrijf, waar nog steeds minder dan 15 procent vrouw is.’

Het zijn de commissarissen die de leden van een raad van bestuur benoemen. Het laat zich raden dat hoe meer vrouwelijke commissarissen er zijn, hoe groter de kans is op vrouwelijke bestuurders, maar dat lijkt echter nog niet echt zo te werken. Die bestuurders zijn het ook niet verplicht. De volgende stap lijkt dan ook het streven naar een quotum voor vrouwelijke bestuurders.

Het lijkt een gevoelige zaak

Waarom vrouwen dan toch niet die posities bekleden, lijkt nogal gevoelig en genuanceerd te liggen. Mannen voelen zich snel aan de kant geschoven als een vrouw ‘hun’ baan wegkaapt, en realiseren zich niet of willen er niet aan dat die vrouw in dit geval gewoon meer capabel is voor de job. Vrouwen daarentegen voelen zich al snel schuldig of menen dat ze de baan hebben gekregen vanwege dat quotum. Maar als je geen talent hebt en de skills niet hebt, word je heus niet gekozen. Er blijken heel veel talentvolle vrouwen in een database te staan die geschikt zijn voor deze bestuurlijke banen.

Julia Wouters schreef na een politieke carrière van twaalf jaar het boek ‘De zijkant van de macht’. Dit boek gaat over de rol van Nederlandse vrouwen in de politiek en bevestigt nog maar eens de disbalans tussen mannen en vrouwen op hooggeplaatste posities. ‘Op alle politieke niveaus – gemeentelijk, provinciaal en nationaal – is gemiddeld 70 procent man. Ons land bestaat voor de helft uit vrouwen, maar ze worden niet evenredig vertegenwoordigd in de politiek.’