Op 1 juli 1903 ging de allereerste Tour de France van start, wat betekent dat we in 2023 het 120-jarig jubileum vieren. Sinds die historische dag is de Tour uitgegroeid tot de grootste wielerwedstrijd ter wereld. Hoewel Frankrijk de bakermat is van deze legendarische race, hebben ook Nederlandse renners hun stempel gedrukt op de geschiedenis van de Tour. Jan Janssen schreef de Tour op zijn naam in 1968, gevolgd door Joop Zoetemelk in 1980.
De oorsprong van de Tour de France
De oorsprong van zowel de Tour de France als de Franse sportkrant L’Auto, later bekend als L’Équipe, kan worden herleid naar de Dreyfusaffaire. Deze beruchte zaak hield Frankrijk rond de eeuwwisseling in zijn greep. Albert Dreyfus, een Frans-Joodse officier, werd ten onrechte beschuldigd van spionage voor Duitsland. Het land was verdeeld in twee kampen: degenen die geloofden in de schuld van Dreyfus en degenen die zijn onschuld verdedigden. Het blad Le Vélo profiteerde van deze discussie en verkocht goed, omdat het geloofde in de onschuld van Dreyfus.
Een groep prominente Fransen, waaronder graaf Jules-Albert de Dion, een bekende autobouwer, was ervan overtuigd dat Dreyfus schuldig was. Ze waren ontevreden over Le Vélo en besloten in 1900 hun eigen sportkrant op te richten, genaamd L’Auto-Vélo. Vanwege de gelijkenis met de naam van hun concurrent, werd de krant al snel omgedoopt tot L’Auto. Henri Desgrange, een sportjournalist, wielrenner en voormalig houder van het werelduurrecord, werd de hoofdredacteur van L’Auto.
De allereerste Tour de France
In het begin verkocht L’Auto minder goed dan Le Vélo. Om de verkoop te stimuleren, werd er in november 1902 een vergadering gehouden op de redactie in Parijs. Het jongste redactielid, Géo Lefèvre, kwam met het idee om een zesdaagse wielerwedstrijd door heel Frankrijk te organiseren. Op 19 januari 1903 kondigde L’Auto de allereerste Tour de France aan. De oorspronkelijke startdatum was 1 juni, maar vanwege een gebrek aan inschrijvingen werd deze verschoven naar 1 juli. Uiteindelijk stonden er 60 renners aan de start.
De eerste Tour de France bestond uit zes etappes en begon in Montgeron, een gemeente bij Parijs. Elke etappe had een gemiddelde afstand van 400 kilometer, met rustdagen tussen de etappes. Onderweg waren er controleposten waar de renners zich moesten melden. De leider droeg een groene band. Maurice Garin won de eerste etappe naar Lyon en behield zijn leidende positie tot het einde, waardoor hij de allereerste winnaar van de Tour werd met een voorsprong van 3 uur op de nummer twee. Slechts 21 renners haalden de finish in Parijs. De oplage van L’Auto verdubbelde tijdens de Tour de France.
Vechtpartijen en valsspelen
De tweede Tour in 1904 verliep tumultueus. Er werd zelfs ’s nachts gereden, wat resulteerde in verstoorde nachtrust voor de bewoners van dorpen langs het parcours. Er braken vechtpartijen uit en renners werden met stokken geslagen. Tegenstanders van de Tour strooiden zelfs glasscherven op de weg. Sommige renners speelden vals door kortere routes te nemen of zelfs de trein te nemen. Als gevolg hiervan werden de eerste vier renners in het klassement gediskwalificeerd, inclusief Maurice Garin. De vijfde renner in het klassement, Henri Cornet, werd uitgeroepen tot winnaar. Met zijn 19 jaar was hij de jongste winnaar van de Tour ooit. Desgrange was zo ontmoedigd door deze gebeurtenissen dat hij overwoog om geen Tour de France meer te organiseren. In hetzelfde jaar ging Le Vélo failliet vanwege de concurrentie met L’Auto.
Introductie van de gele trui
In 1919, na de Eerste Wereldoorlog, werd de Tour de France hervat. Journalisten hadden moeite om de leider in het klassement te herkennen. Daarom werd de gele trui geïntroduceerd voor de klassementsleider. L’Auto werd namelijk op geel papier gedrukt. De eerste drager van de gele trui was de Fransman Eugène Christophe. De Tour groeide uit tot de grootste wielerwedstrijd ter wereld en de oplage van L’Auto steeg na de slotrit in 1923 naar 1 miljoen exemplaren. In de jaren die volgden werden er verschillende andere truien geïntroduceerd, zoals de groene trui voor het puntenklassement en de bolletjestrui voor het bergklassement.
Jan Janssen en Joop Zoetemelk: Nederlandse triomfen
In 1968 schreef Jan Janssen geschiedenis door als eerste Nederlander de Tour de France te winnen. In de afsluitende tijdrit wist hij de Belg Herman van Springel met 38 seconden voorsprong in het algemeen klassement te verslaan. Janssen droeg het gele tricot pas na de tijdrit, omdat de beslissing pas op de laatste dag viel. Deze Tour van 1968 was ook de eerste die op de Nederlandse televisie werd uitgezonden.
Joop Zoetemelk, een andere Nederlandse wielrenner, liet zijn naam vereeuwigen in de geschiedenis van de Tour de France. Hij droeg in 1975 als eerste de bolletjestrui voor het bergklassement. Zoetemelk reed in totaal 16 keer de Tour de France en wist deze elke keer uit te rijden. Hij heeft twee opmerkelijke records op zijn naam staan: hij eindigde maar liefst zes keer als tweede en elf keer in de top vijf. Uiteindelijk won Zoetemelk de Tour de France in 1980, met een fantastische ploeg bestaande uit onder andere Gerrie Knetemann, Jan Raas, Bert Oosterbosch en Henk Lubberding, onder leiding van ploegleider Peter Post.
De Nederlandse invloed en Alpe d’Huez
Nederland heeft altijd een sterke aanwezigheid gehad in de Tour de France. In totaal hebben 19 Nederlandse renners ooit het gele tricot mogen dragen. Wim van Est was de eerste in 1951, terwijl Mathieu van der Poel de meest recente geletruidrager was in 2021. Een van de meest iconische momenten voor Nederlandse renners is de beklimming van Alpe d’Huez, ook wel bekend als de ‘Nederlandse Berg’. Deze legendarische berg heeft een speciale plek in de harten van Nederlandse wielerfans, omdat Nederlandse renners hier vaak uitblinken. Het is een van de meest uitdagende beklimmingen in de Tour de France en heeft vele Nederlandse successen opgeleverd.
De Tour de France heeft een rijke geschiedenis van 120 jaar, vol met opmerkelijke momenten en Nederlandse triomfen. Van de oorsprong van de Tour tijdens de Dreyfusaffaire tot de successen van Jan Janssen en Joop Zoetemelk, de Tour blijft een van de meest prestigieuze en geliefde wielerwedstrijden ter wereld.
