Seks en borstkanker niet zo’n makkelijke combi: ‘na een vrolijk begin, liep ik al snel vast’

Vrouwen en hun partners over seks tijdens en na borstkankerbehandelingen. Openhartige interviews die je kunt beluisteren in een podcast.

borstkanker logo

Borstkanker en seksualiteit gaan voor veel (ex)patiënten niet zo gemakkelijk samen. In een podcastserie over veranderingen in de vrouwelijke seksualiteit na de behandeling van borstkanker wordt daar openhartig over gesproken door zowel vrouwen, partners als deskundigen. ‘De herontdekking van haarzelf’ heet het en je kunt hier alle afleveringen beluisteren. 

Bij Maria werd zeven jaar geleden borstkanker ontdekt. Haar linkerborst is geamputeerd. “Mijn partner is gewend twee borsten te pakken, maar hij heeft me nooit minder aantrekkelijk gevonden. Juist ikzelf heb problemen met de seksualiteit gehad. Mijn hormoonhuishouding lag overhoop. Ik had dan wel zin, de relatie en de sfeer waren goed, maar na een vrolijk begin, liep ik al snel vast.”

‘Tweederde van de vrouwen met borstkanker ondervindt klachten naar aanleiding van de seksualiteit’

Borstkankerbehandelingen hebben een enorme impact op de seksualiteit. Voor veel vrouwen is het lastig dat met anderen, en zeker met een partner, te bespreken. Seksuologe en psychologe Ellen Laan zegt in de podcast: “seks is essentieel voor de kwaliteit van leven. Tweederde van de vrouwen met borstkanker ondervindt klachten naar aanleiding van de seksualiteit. Als bovenop alle rottigheid die je al meemaakt vanwege de borstkanker, ook de seksualiteit wegvalt is dat best erg.”

Veel vrouwen raken maar moeilijk opgewonden en als de eierstokken en/of baarmoeder zijn verwijderd, komen ze in de overgang terecht, en dan wordt het er zeker niet makkelijker op. “Ik raad aan het vrijen op ander manier aan te pakken. Geen vaginale penetratie, maar anders. Meer knuffelen, aanraken, zoenen,” zo adviseert Ellen Laan.

‘De nacht voor de amputatie hebben we ineen gestrengeld geslapen’

Inge en Roeland zijn beiden eind veertig en al vijf jaar samen met hun gezamenlijke kinderen. Inge had een geschiedenis met borstkanker. Twaalf jaar geleden ontdekte ze een knobbeltje. Een onbezorgd leven is er voor haar daarna nooit meer geweest. Sinds Inge en Roeland samen zijn is de borstkanker twee keer teruggekomen. Haar borsten zijn inmiddels verwijderd, evenals de eierstokken en de baarmoeder. Inge: “Een vriendin heeft foto’s van mijn borsten gemaakt voordat ze eraf gingen.” Roeland: “De nacht voor de amputatie hebben we ineen gestrengeld geslapen.” 

Inge: “En dan stap je de eerste keer zonder borsten dat bed weer in. Het voelde heel raar en niet prettig. Ik voelde me er zelf niet zeker bij. Maar troost kon ik wel gebruiken. Ik ben bij een plastisch chirurg geweest om te praten over een reconstructie. Dat zou betekenen dat ik een jaar van mijn leven moet opofferen voor operaties en herstelperiodes. Is het me dat waard?” Zowel Inge als Roelof hebben dat er niet voor over. Roeland vindt het belangrijker dat Inge weer gezond en energiek is. 

Sexy

Kim heeft haar borsten wel laten reconstrueren. Ze heeft ze zelfs groter later maken dan haar oorspronkelijke borsten waren. Maar, zegt ze zelf, het gevoel is veranderd. “Het voelt heel dof. Alsof niet je eigen huid wordt aangeraakt. Ook het emotionele, het gevoel dat in mijn hoofd zit, is anders. Het is alsof mijn partner mijn arm aanraakt, het is nikszeggend. Straks hoop ik dat het weer goed voelt, als de tepels erop zitten. Dan hoop ik ook dat ik mezelf weer sexy kan vinden.” 

‘Voor goeie seks is goed voelen belangrijk’

Seksuoloog en psycholoog Ellen Laan: “er wordt teveel over reconstructie gesproken. Dan zou alles weer normaal zijn, maar waar niet over gesproken wordt is dat je dan een borst krijgt waar je niks meer in voelt. Ik vind zelf dat vrouwen als het om seksualiteit gaat nog te vaak toeschouwer zijn. Hoe zie ik eruit in plaats van wat voel ik zelf eigenlijk. Dan ben je zonder borsten heel kwetsbaar. Het staat buiten kijf dat voor goeie seks, goed voelen belangrijk is.”

Hormonale veranderingen spelen een grote rol. Met name de behandeling met hormoontherapie brengt dat met zich mee. Bij hormoontherapie worden de eierstokken regelmatig stil gelegd of helemaal verwijderd. Het gevolg is dat je direct in overgang terecht komt. Opvliegers en nachtelijk zweten zijn vaak het gevolg. Je hele lijf is veranderd. Niet alleen de buitenkant, maar ook de binnenkant. Je moet jezelf weer ontdekken, zo vertellen de geïnterviewden.

Onbegrip

Artsen lijken er niet altijd helder en eerlijk over te kunnen communiceren. Een gynaecoloog verwoordde het volgens één van de geïnterviewde vrouwen als volgt: ‘je hebt nu een lijf als een vijftigjarigen en die hebben nu eenmaal minder seks’. “Dat vond ik verschrikkelijk. Dat hij dat zei.” Naast onbegrip van artsen is er ook veel onbegrip bij partners. Door de tijd heen wordt veel gedacht: nu kan het wel weer. Een geïnterviewde: “Zelf voel je dat de chemie van je lichaam niet meer klopt. Het is een taboe dat wij verminkte mensen zijn. Dat zijn we niet, vind ik. Ons lijf is gewoon veranderd. Het doet bovendien ook iets met je geest, en niet alleen met je lichaam. Je zet ergens een deur minder snel open.” Zij adviseerde haar partner een seksmaatje te nemen, maar dat ging mis. “Intimiteit staat voor mij bovenaan, maar daar zijn twee mensen voor nodig. Als mindere partij voelde ik me echt in de kou staan. Ik heb moeten loslaten.”

‘Met zelfbevrediging kreeg ik de boel weer een beetje wakker’

“Kanker krijg je niet alleen. Er verandert ook veel voor je relatie. Je bent moe, je bent aan het overleven. Op het gebied van seksualiteit gaat wat eerder lekker liep, nu niet meer zo goed. Het wordt niet meer zoals het was. Dat is voor beide partners moeilijk. Borstkanker krijgen, is een life-event,” vertelt de seksuologe. Een geïnterviewde vertelt dat ze niet alleen zweetaanvallen kreeg tijdens het knuffelen, maar ook zulke stijve botten had dat ze veel poses gewoon niet volhield. “De lol ging er toen snel vanaf.”

Esther en Bernard zijn al veertien jaar samen en wonen op fietsafstand van elkaar. Twee jaar geleden werd bij Esther borstkanker ontdekt. “Mijn vertrouwen in mijn lichaam was totaal zoek na  amputatie, bestraling, chemo- en hormoontherapie.” Esthers rechterborst is verwijderd. “We gaan kijken of we samen vriendjes kunnen worden met die andere borst,” zeg Bernard. “Zij vindt dat moeilijk. Ze vertrouwt die borst niet meer,” voegt hij er aan toe. In hun seksuele relatie is veel veranderd. Esther: “Je lijf doet dingen die je niet kent. Zweten, warm, pijnlijke gewrichten, weinig gevoel daar onder.” Bernard: ”Ze baalde van haar eigen lichaam. Ik kan wel zeggen, dat dat niet nodig is, maar dat is haar eigen gevoel.”

Pijn

Seksuologe Ellen: “vrouwen twijfelen enorm aan zichzelf, maar gaan wel door met gemeenschap omdat ze vinden dat het moet. Maar als je niet opgewonden raakt, dan ontwikkel je pijn bij het vrijen. Het is belangrijk daar open over te communiceren. Terwijl het eerst stilzwijgend ging, moet je nu gaan praten. Hoe gaan we het inrichten? Schuldgevoelens van vrouwen spelen ook een rol. Ze voelen zich vaak ook nog minder aantrekkelijk, met één borst of littekens. Daar moet je met je partner over praten. Dat is niet voor iedereen makkelijk.” Esther: “Jezelf wakker krijgen met zelfbevrediging is ook een manier. Dan lukt het met z’n tweeën ook beter. Je kunt je lijf weer opnieuw leren kennen. Op die manier kreeg ik de boel weer een beetje wakker.” 

De podcast werd mogelijk gemaakt door Memidis Pharma, stichting Roparun en het Antoni van Leeuwenhoek.