De mooiste portretten in ons december-jaaroverzicht: het gesprek met visserman Gerrit Hendrik Grijpstra.
Gerrit reist voor zijn werk de wereld over, maar zijn zoektocht naar geluk eindigt steevast in zijn huisje op Vlie. “Je moet het niet romantiseren. Geluk, daar moet je voor werken.”
Via de voordeur binnen komen is bij hem een uitzondering. Gerrit is een man van het dorp, waar iedereen elkaar kent. Ook als dat dorp ’s zomers wordt bezocht door duizenden toeristen. “Iedereen kent me hier, maar als ik voor mijn werk op reis ben kent niemand me. Dan sluit ik me voor een bepaalde periode aan bij een groep van nog onbekende collega’s, ergens op de wereld.”
Eigenlijk wilde Gerrit boer worden, maar gezien zijn afkomst en plek van geboorte was dat geen optie. Geboren in de Dorpsstraat van Oost-Vlieland werd hij visserman. “Ik doorliep de zeevaartschool in Delfzijl. Voor de Zeevaartschool op Terschelling of Harlingen had ik de vooropleiding niet. Ik kon wel naar de school in Amsterdam, maar dat leek me wat té gezellig, Rotterdam was te ver weg en Delfzijl vooral saai. Dus werd het die laatste. Ik haalde mijn stuurman-papieren en ben aan het werk gegaan.”
De boosdoener
“Vanaf mijn vijftiende vaar ik al. Eerst twee jaar mee op de kotter van mijn broer en daarna drie jaar bij de Urker vloot. Die visserij liep op een gegeven moment minder en ik moest wat anders,” vertelt Gerrit die bij de mededeling dat de NRC onlangs kopte dat er nog nooit zoveel vis in de Noordzee zat, opmerkt dat de vissers de boosdoeners niet zijn als het om de hoeveelheid vis in de Noordzee gaat. Vooral niet de verhalen over het leegvissen ervan, iets wat de mensen vaak denken. “Een visserman is er niet bij gebaat een zee leeg te vissen. Die is gebaat bij duurzaamheid. Er is soms een verschuiving naar een andere soort vis, maar daar is niets mis mee. Zo is de kabeljauw uit de Noordzee verdwenen. Niet vanwege het vissen, maar vanwege het feit dat een kabeljauw in die Noordzee eigenlijk op de rand van zijn leefgebied zwemt. Die hoort meer in diep water thuis met een rotsachtige bodem. Dat is de Noordzee niet en als er dan ook maar iets in dat leefgebied verandert, is ‘ie weg.” En die verandering is met name te danken aan een verandering van het klimaat. “Dàt is de boosdoener,” meent Gerrit. “Die Noordzee zit nu vol met tong en schol. Die hebben het er best.”
‘Kanker doet hier net zoveel pijn als aan de wal. Een eiland lost niks op’
Na 35 jaar varen, was Gerrit er wel klaar mee, zoals hij het zelf noemt. ‘Ik dacht, ik blijf op Vlie en ga vis verkopen. Drie jaar lang stond ik met mijn viskar in de berm, maar helaas bracht dat financieel niet genoeg op. Het werd eigenlijk een heel dure hobby. Daarom hield ik er mee op. Als iets niet loopt of me niet zint, neem ik makkelijk afscheid. Je moet keuzes durven maken in het leven. Vooral als het je niet brengt wat je graag wilt of het je zelfs ongelukkig maakt.
Geluk, daar moet je voor werken. En vervolgens moet je dat geluk onderhouden. Kijk, veel toeristen komen hier naar het eiland en vinden het fantastisch. Ze zouden hier wel willen wonen, hoor je dan. Het is hier natuurlijk geweldig mooi, maar ze moeten het niet romantiseren. Als je niks op je rekening hebt staan, komt hier ook niks ‘uit de pin’. En kanker doet hier net zoveel pijn als aan de wal. Een eiland lost niks op.” Met zijn fikse armen over elkaar, spreekt Gerrit klare taal, maar dan piept er toch even die liefde voor zijn eiland naar boven als er naar zijn tatoeages wordt gevraagd. “Ja, hier staat ‘Gerrit’ en daar staat ‘Vlieland’. En dit is een zwaluw. Dat is een geluksbrenger. De meeste oude zeelieden hebben een zwaluw op hun arm.” Dus toch, die liefde voor dat wat het dichtst bij hem staat en hem aan het hart gaat. Compleet met de symboliek die past bij een man van de zee. Dan worden we in één keer weer uit die melancholie getrokken als Gerrit hier spottend aan toevoegt dat tegenwoordig iemand uit Dokkum zelfs een tribal uit Nieuw-Zeeland op zijn arm heeft. Dan heb je het volgens hem totaal verkeerd begrepen.
Fanatieke jutters
Momenteel werkt Gerrit als zzp’er in de offshore. “Het is in de scheepvaart geen gemakkelijke tijd. Als zelfstandige probeer ik er mijn brood mee te verdienen. Dan ben ik weer twee weken, dan weer drie maanden van huis. Ik heb ook langere klussen gedaan. Zat ik bijvoorbeeld een jaar als uitvoerder in Dubai of Singapore voor een baggerproject. Ik heb lange tijd in Denemarken gewerkt aan een brug- en tunnelproject. Daar heb ik mijn eerste vrouw ook leren kennen. Mijn drie kinderen wonen er nog, maar zijn ook regelmatig bij mij op Vlie.” Gerrit legt uit dat er veel ontslagen zijn gevallen in de offshore vanwege de agressieve manier waarop Amerika gas aan het winnen is.” Amerika is daarmee van een gas-importerend land een gas-exporterend land geworden. De Arabische landen gaan vervolgens de concurrentie aan door goedkoper gas te exporteren en onder andere Noorwegen en andere westerse landen hebben het nakijken. De markt is behoorlijk verziekt en als er werk is, liggen de salarissen flink lager dan zo’n vijf jaar geleden.”
‘Het is hier gezellig, bij de houtkachel en de tafel van mijn eigen juthout’
In de zomermaanden struunt Gerrit voor wat extra inkomsten het wad af met toeristen. Bij laag water wandelt hij met groepen kinderen en volwassenen en vertelt honderduit over het eiland, over eb en vloed, de flora en de fauna. Daarna is het witte wijn- en oestertijd.
Maar hij blijft in de offshore aan het werk. “Dat is ook wel nodig. Ik wil mijn huisje op Vlieland houden. Ik heb overal op de wereld gewoond, maar deze plek wil ik niet kwijt. Het is hier gezellig, bij de houtkachel en de tafel van mijn eigen juthout. Als ik niet zou varen, zou ik lekker tuinieren en als het even kan gaan jutten. Bij een flinke noordwestenwind na hoogwater het strand op en kijken wat er ligt. Jutters zijn fanatieke lui en je moet erbij wezen,” zegt hij met enige twinkeling in zijn ogen.
Binnenkort is Gerrit weer op reis. Waar hij naartoe gaat, weet hij nog niet helemaal precies. “Ik geloof dat het ‘Røgen’ heet. Mijn reis begint altijd op Schiphol. Dan zie ik wel waar ik terecht kom. Het is vanaf dat moment hard werken tussen dan nog onbekende collega’s op een groot schip. Je start er ’s morgens met een meeting, de vorige en de nieuwe dag worden doorgesproken en dan aan de bak. Ankers of platforms verplaatsen, booreilanden bevoorraden. Het kan van alles zijn.”
Daarna weer terug naar Vlie waar Gerrit, voor Vlielanders Getje Griep, weer aanschuift aan zijn jutterstafel in eigen huis. “Ik houd van mijn huisje. Je moet niet vergeten, dat is ook mijn pensioen. Bakstenen zijn duur op Vlieland,” sluit hij lachend af.
