Na het zien van een oorlogsdocumentaire gisteravond, de lijst van Mengelberg, kwamen er allerlei gevoelens en gedachten in mij op die ik in deze blog heb uitgeschreven. Over vrijheid, keuzes maken, herdenken en een goed voorbeeld zijn voor onze kinderen.
Overpeinzing van gastblogger Francine van Amstel
Een van de dingen die we het makkelijkst doen, is oordelen. Elke dag, in het klein of in het groot. Vinger wijzend naar de dader, over welk vergrijp dan ook. Het vrijwaart ons van de schande, dat wijzelf zoiets, wat het vergrijp of gedrag dan ook was, nooit zouden doen. Het sterkt ons in wie we denken te zijn. In het stilstaan bij de voormalige oorlogsdagen komt er veel naar boven. Bij mij slechts wat ik hoorde en zag van familie, in documentaires of films en op school. Meestal gekleurd door degene die het presenteerde.
Keuzes
Iedereen spreekt schande van de oorlogsjaren en de vernietigingskampen. Het is ook bijna onvoorstelbaar wat zich daar heeft afgespeeld (mijn familie had hier direct mee te maken). We oordelen erop los. Ik ook, want onbegrijpelijk hoe dit heeft kunnen gebeuren onder de ogen van velen. ‘Wij wisten het niet’, gaat soms op, maar vaak ook niet. Je ogen sluiten voor zoiets verschrikkelijks gebeurt gewoon als je niet bij machte bent om het te veranderen. Als je een mens bent en het je aanvliegt. Om dan toe te geven dat je het wel wist, is haast onmogelijk. Het zorgt voor een emotionele dualiteit in jezelf. Ook dit is lijden. De zwaarte ervan kun je alleen zelf bepalen. We leerden niet om zoiets te bevatten.
Ook vandaag de dag is er veel leed. Veroorzaakt door mensen of de natuur. We kijken de andere kant op of gaan op de barricades staan. Als iets door mensen wordt veroorzaakt, dan kiezen we een kant. Het zit in ons, dat kiezen van een kant. Het voelt veilig en je hoort ergens bij. Er zijn er ook die twijfelen en eerst meer willen weten. Ook best, dan kun je met meer overtuiging kiezen.
Herdenken
We herdenken de verschrikkingen uit de oorlog vanuit respect, maar ook als voorbeeld voor hen die opgroeien en het niet meemaakten zodat zoiets niet meer voorkomt. Het mag nooit meer gebeuren, is een veel gehoorde uitspraak. De voedingsbodem ligt echter in de mens, want deze is de uitvoerder. Ik mis de belichting van dat gedeelte nog steeds. De keuze die gemaakt wordt om zo te handelen. Alleen daar ligt de mogelijkheid tot verandering. Niet in het er schande van spreken. Want het gebeurt nog steeds.
Nu gebeurt iets nooit twee keer op dezelfde manier. Daarom is dat kader lastig te herkennen. Toch vindt er wel degelijk nog steeds een herhaling plaats van toen. Alleen is de vorm lastiger te herkennen. Deze kunnen we niet over de eerdere, herkenbare vorm schuiven, maar wel de belevingen en angsten en ontberingen en mensonwaardige behandelingen en uitsluitingen, racistische uitlatingen en afwijzing zijn hetzelfde. Die zijn aan de orde van de dag en roepen hetzelfde leed op. Ook ik zie ze langskomen op het nieuws. Ik spreek mijn schande erover uit en knik meewarig. Hoe kunnen ‘ze’ dat nu doen. Zelf hoor ik ook bij ‘ze’. ‘Ze’ zijn we allemaal.
Confrontatie
Ik steek mijn hand in eigen boezem in deze dagen. Ook al leefde ik niet in de oorlog. Ik kan makkelijk mijn oordeel uitspreken over hen die niets deden of iemand verraden hebben om zelf gespaard te worden. De beweegredenen kunnen er vele zijn. We zijn niet allemaal helden of vrijheidsstrijders. We hebben onze angsten, net als ieder ander. Ons eigen gezin, onze geliefden. Keuzes maken ten koste van een ander. Kijk naar je kinderen en stel je een keus voor als je een milliseconde hebt. Bedenk die zelf maar.
Ik ben mij gaan afvragen deze keer, wat ik had gedaan. In wat voor positie ik dan ook maar zat. Nog steeds makkelijk, want mijn leven staat niet op het spel. Ik hoef niet in een seconde lijf en leden te redden. Ik kan gewoon koffie gaan pakken en lekker zitten in de stoel. De kamer is warm. Er is tijd om iets te bedenken en ergens onderuit te komen. Ik heb altijd gezegd en dat geldt hier ook: als je iets zelf niet eerst hebt ervaren, dan kun je nog zo goed proberen om het je voor te stellen, maar alleen op het moment suprême weet je wat je echt waard bent. Deze tekst is een pleidooi om vanaf nu eens minder snel te oordelen over iets of iemand. Om te proberen een bijdrage te leveren aan een oplossing. Of gewoon te zeggen: ik weet het even niet.
Verbeter
In deze coronatijd oordelen we er immers ook op los. Zij die wel vaccinatie nemen, of niet. Mensen die per se op een terras willen of winkelen. Met vakantie willen. Ergens voor of tegen zijn. De regering. Rutte en De Jonge. De verschillen in aanpak. Zelf deden we het ongetwijfeld beter. Toch is dit nu waar vrijheid over gaat. Je eigen keuzes mogen maken. Daarvan draag je dan ook zelf de consequenties. Ja, ook als het weerslag heeft op je omgeving, want dan draag je daar rekenschap over af. Het boemerangeffect. Het kan je vrienden kosten en nieuwe vrienden geven. Het geeft eenzaamheid en vraagt misschien ander gedrag. In alles wat je overkomt, zal je de spil zijn. Dat is goed. Het gaat je bewuster maken van wie je alleen bent en wie we allen samen zijn. De kern van alles is keuzes maken.
Elke tijd die gangbaar is en waar we zo aan gewend zijn geraakt, zorgde voor versuffing. Nu is de tijd dat we, net als hen in de oorlogsjaren, strijden voor de vrijheid van onze kinderen. In denken en in doen. Dat we hen voorbeelden meegeven van ons gedrag en hen een basis geven van waaruit ze de toekomst kunnen instappen. Vooral hen vragen hoe zij het zouden willen doen. De jeugd is nog vrij van geest en heeft ruimte in het denken, die nog gekleurd is en niet vérkleurd. Ze durven buiten de lijntjes te kleuren en buiten de kaders te denken. De maatschappij zijn we allemaal. De menselijke maat. Het komt goed. Ik weet het zeker.