Nooit te oud om te leren lezen en schrijven

Het is schrikken als je de cijfers ziet. 2,5 miljoen Nederlanders blijken moeite te hebben met lezen en schrijven. Hoe lastig dat is in het dagelijkse leven kun je je als lezer en schrijver nauwelijks voorstellen. Bovendien is het nog altijd een taboe terwijl mensen er over zouden moeten praten. Zeker vandaag, tijdens de internationale dag van de ongeletterdheid.

Op dit moment zijn er wereldwijd naar schatting 759 miljoen volwassenen die niet of niet voldoende kunnen lezen en schrijven. Mensen die niet kunnen lezen en schrijven worden analfabeten genoemd. Laaggeletterden kunnen wel lezen en schrijven, maar zijn er niet vaardig in. Ze kunnen wel enkele woorden lezen, maar een hele tekst lezen en begrijpen is voor hen moeilijk. Daarnaast bestaat er een groep mensen met dyslexie, die wel kunnen lezen maar het niet (geheel) kunnen interpreteren.

Het gaat op school al mis

De krant lezen, voorlezen aan kinderen of kleinkinderen, een berichtje versturen met de smartphone, een recept lezen. Het klinkt allemaal logisch, maar een groot aantal mensen kost dit enorm veel moeite. In Nederland hebben 2,5 miljoen mensen van zestien jaar en ouder moeite met lezen en schrijven. Mensen die niet het eindniveau vmbo of niveau mbo-2/3 halen. Dat komt niet alleen onder oudere mensen, maar ook onder jongeren voor. In april 2006 bracht de Onderwijsinspectie een rapport uit waaruit bleek dat 25 procent van de basisschoolleerlingen groep 8 verlaat met een leesachterstand van twee jaar. Daar gaat het dan al mis.

Er is ook een groep mensen die niet of nauwelijks onderwijs heeft genoten en die hun leven lang al nauwelijks een straatnaambord kunnen lezen, een brief van de belasting, de veiligheidsvoorschriften in het zwembad of het bericht op een smartphone. Daardoor raken zij in het dagelijkse leven flink op achterstand. Solliciteren is nauwelijks te doen en dat is meteen de reden dat veel laaggeletterden werkloos zijn. Het gevolg daarvan is dat ze vaak veel stress ervaren en ziek worden. Mensen raken enorm achter in ontwikkeling en hebben nauwelijks een rol in de maatschappij.

Veel van deze mensen schamen zich ervoor. Met de dag van de ongeletterdheid wordt er bewust aandacht voor dit probleem gevraagd en moet het taboe doorbroken worden. Met name het onderwijs, maar ook werkgevers zouden een rol kunnen spelen in het bijscholen van mensen die laaggeletterd zijn. Hen wordt gevraagd te investeren in die bijscholing om de kloof tussen geletterden en laaggeletterden te verkleinen.

Lezen, lezen, lezen

Er wordt van alle kanten aan gewerkt om de laaggeletterdheid een halt toe te roepen. De campagne Lees voort! van de Leescoalitie* roept sinds februari 2020 grootouders in Nederland op in actie te komen voor het versterken van de leescultuur. Juist zij kunnen invloed uitoefenen en liefde voor lezen aan hun kleinkinderen meegeven. Of zelf gemotiveerd raken om meer te lezen.

In ons land breekt vooral prinses Laurentien een lans voor het analfabetisme, en de Stichting Lezen & Schrijven vraagt aandacht voor dit probleem bij publieke organisaties en instellingen. Ook richt de stichting zich op beroepsgroepen en bedrijven. De Stichting Belangenbehartiging Alfabetisering is een zelforganisatie van laaggeletterde Nederlanders en bestaat uit (ex)analfabeten. De stichting doet aan voorlichting, belangenbehartiging en ontmoeting.

* De Leescoalitie is een samenwerkingsverband tussen Stichting Lezen, Stichting CPNB, Stichting Lezen en Schrijven, het Literatuurmuseum/Kinderboekenmuseum, de Koninklijke Bibliotheek, de Vereniging van Openbare Bibliotheken en het Nederlands Letterenfonds.