Mindfulness als steun in rouwproces

Drs. Mieke Ankersmid is een autoriteit op het gebied van rouw en verlies en heeft een eigen praktijk: Bureau voor Verandering en Verankering. Regelmatig schrijft ze voor 50+ in Nederland.

In mijn eigen leven en in mijn werk met mensen die een groot verlies hebben meegemaakt, bijvoorbeeld door overlijden, scheiding of ontslag, merk ik dat mindfulness ondersteuning biedt in tijden van verlies en rouw.

Misschien heb ik als klein meisje de positieve werking van ‘mindfulness avant la lettre’ al gezien bij mijn opa, de vader van mijn moeder. Wij woonden als gezin de eerste jaren bij hem in. Elke ochtend liep mijn opa naar de kerk en soms ging ik met hem mee. Vijftig jaar geleden werd er in onze (katholieke) kerk nog elke dag een mis opgedragen. Ik denk niet dat mijn opa zozeer voor de inhoud van de mis ging, ik herinner me hem niet als een diepreligieuze man. Ik denk nu dat hij juist ging om de dag in stilte en rust met zichzelf te beginnen. Ook ik vond dat fijn. Ik was een rustig kind en hield van de stilte en de rituelen in de kerk. Opa vond het goed dat ik af en toe met hem meeging.

Het leven ging altijd door en je moest er zelf maar het beste van zien te maken

Mijn opa had toen al veel verlies geleden. Twee oorlogen had hij overleefd, zijn oudste dochter had hij, op haar 21e, verloren aan TBC; zijn ouders, broers en zussen waren dood; zijn vrouw was al jaren eerder overleden, en zijn werk was hij aan het afbouwen: het runnen van een café met biljart annex kapperszaak.

Het woord rouwbegeleiding bestond in die tijd nog niet; laat staan het woord mindfulness. Het leven ging altijd door en je moest er zelf maar het beste van zien te maken. Mijn opa was absoluut geen sombere man. Integendeel. Hij lachte veel en vaak en zat vol grappen. Als ik aan hem denk, zie ik een levensgenieter. Hij kon ontzettend genieten van de kleine dingen in zijn leven, een praatje op straat, zijn sigaartje, een uitstapje met ons, lekker eten, bezoekjes aan een van zijn kinderen. De kracht om ondanks alles werkelijk te kunnen genieten, denk ik nu, haalde hij voor een groot deel uit zijn half uurtje ’s ochtends in de kerk, met zichzelf. En misschien met God.

Na de vroege dood van mijn moeder, ik was toen twaalf jaar, trok ik mij erg terug, werd stiller en stiller. Van binnen was er pijn, boosheid, leegte, onzekerheid, verdriet, machteloosheid. De natuurlijke innerlijke rust die ik daarvoor leek te hebben, was ik kwijt. Ik was geconfronteerd met de eindigheid van het bestaan; het leven verloor zijn gewone vanzelfsprekendheid. Ik voelde mij ontzettend kwetsbaar. Er was veel onrust in mijn hart. Ik wist niet hoe ik verder moest leven, hoe ik mijn innerlijke rust terug kon vinden, hoe ik mijn binnenwereld op een goede manier kon voeden. Daar ben ik lang naar op zoek geweest.

Zoektocht

Tijdens mijn studie ging ik af en toe naar de Studentenkerk, probeerde retraites bij een Boeddhistische groep, deed een cursus Transcendente Meditatie, nam een tijd lang deel aan zen-meditaties. Uiteindelijk bracht deze zoektocht naar een innerlijke bron me bij een sangha (oefen-meditatiegroep) in de traditie van Thich Nhat Hanh, op een prachtige plek in het voormalige grote klooster ‘de Refter’ in Ubbergen, bij Nijmegen.

In deze sangha begon ik me thuis te voelen: de sfeer, de mensen, de combinatie met bewegings-oefeningen, het zonder oordeel delen van je beleving. Ik voelde me heel erg welkom. De mogelijkheid hier eens in de twee weken te oefenen vond ik erg prettig. Daarnaast heb ik me later aangesloten bij de sangha voor hulpverleners, opgericht door Jan Boswijk. Een heel inspirerende groep die verdieping bood in mijn ‘helperschap’.

Dat kun je beter naarmate je jezelf meer kent

Vanuit de inspiratie die ik in de sangha’s van de Stichting Leven in Aandacht vind, ben ik me verder gaan scholen en verdiepen in mindfulness, en heb ik het steeds meer ingebracht in mijn werk met mensen die een ingrijpend verlies meemaakten, en dat werkt voor de meeste mensen goed. In de beginfase werken vooral de begeleide meditaties, omdat vijftien minuten totale stilte teveel heftige emoties naar boven kan brengen waardoor je je overspoeld kunt voelen.

Openstaan voor alles wat op je pad komt, geen dingen afhouden, geen dingen vasthouden; de stroom van het leven door je heen laten gaan. Dat vraagt om moed en vertrouwen. De moed om alles onder ogen te zien; het vertrouwen dat je er mee om kunt gaan. De kunst is hetgeen er op dat moment in je leven is, toe te laten in de mate waarin dat voor jou mogelijk is.
Dat kun je beter naarmate je jezelf meer kent, weet hebt van jouw reacties en waar die vandaan komen, weet hebt van jouw toppen en dalen, van je sterktes en gevoeligheden. Dat leer je door werkelijk aanwezig te zijn, in contact met jezelf en met anderen. Als je zelf in de spiegel kunt kijken met mededogen en als je leert van de spiegel die anderen jou voorhouden, kun je steeds meer de mens leven die je in essentie bent.

Mindfulness is geen instant remedie voor alles waar je mee te kampen hebt. Geen therapie die snelle oplossingen belooft. Het is meer een levenshouding van milde open aandacht die je langzaamaan leert ontwikkelen. Het kan een nieuwe weg zijn die je inslaat om op een andere manier om te gaan met de situaties die zich in jouw leven voordoen.

Ook in Friesland zijn er sangha’s, bv in Leeuwarden en in Sneek, zie:
https://www.aandacht.net/sanghas-centra/sangha-vinden/category/sangha-s-nederland

Vanaf 28 september draait de film ‘Walk with me” over Thich Nhat Hanh in verschillende bioscopen, zie https://cinemien.nl/movie/walk-with-me/.