Inspirator Elze Schollema schreef een nieuwe dichtbundel: ‘Het doet er niet toe’

Hoezo doet het er niet toe? Elze Schollema neemt ons in zijn nieuwste bundel gedichteloos mee op weg.

Elze is een fascinerend man, met een autonome persoonlijkheid en daarmee een inspirator voor velen. Of hij nu tatoeages zet, mediteert of gedichten schrijft. In zijn nieuwste bundel ‘Het doet er niet toe’ geen zoektocht naar de waarheid ‘want iedereen heeft het mis’, maar al lezend dring je door tot zijn gedachten die je de adem doen stokken. Ook even terug naar ons eerdere gesprek…

Langs Bedum, Stedum, Loppersum, Doodstil en dwars door Uithuizen. Ik betrap me erop dat ik de weg door Uithuizen sneller neem. De horizon is er uit het zicht, en daarmee valt het uit de toon. Het is een stille herfstdag. Niet koud genoeg om het Hogeland rauw te ervaren, niet zonnig genoeg om het te bejubelen. Troosteloos is het allerminst. Dit is een dag waarop het Groningse platteland de weemoedigheid aanhangt. En als ik Usquert binnen rijd, zoekend naar het huis met de garage, valt mijn oog direct op het vervallen bord aan de gevel ‘Schollema Garagebedrijf. Sterk in vakwerk’. Het kan niet missen. Hier woont Elze Schollema. Dé Elze Schollema.

De garage is echter geen garage meer. Waar eens de auto’s stonden, staan nu lang tafels vol met potten verf, penselen, schilderijen. De verf is nog nat. Elze gaat me vriendelijk lachend voor naar het kantoortje. De honden mogen erbij. We praten, Elze en ik. Ik luister en kijk. Aai de honden. Elze blijkt vooral bang. “Na het avondeten verdwijnt mijn vrolijkheid, als het donker wordt en de wereld stiller, dan komt het. Voel ik de druk op mijn borst en gaat mijn keel dicht zitten. Ik probeer mezelf op te vangen door middel van mediteren. Soms helpt een slaappil.”

‘En wat denk je: alles vergoed’

Mensen kunnen Elze kennen van zijn gedichten en het voordragen ervan. Die ochtend heeft hij er in acht minuten nog eentje geschreven. ‘Ik toon mijn verslagen ziel’, leest Elze voor in een cadans die Wolkers liefhebbers zullen herkennen. Het is Elze’s grote inspirator. De postbode bracht een dag eerder nog zijn biografie. “Geweldig,” roept Elze en gedreven leest hij verder. Het gedicht eindigt met de regel: ‘… voor de moed van weer een dag’. Drie dichtbundels heeft hij inmiddels op zijn naam staan en als hij op de bühne zijn werken voordraagt, is Elze op z’n best. ‘In goeie doen’, noemt hij het zelf.

de straat is donker . de lantaarns buigen . naar het duister . ik zoek en zoek maar . zie nergens een . straatnaam met de tekst ‘uitweg’ . verloren rijd ik voort . stuurloos evenals mijn gedachten
[uit: Het doet er niet toe]

Voordat we in al te grote dichterlijke somberte belanden, vertelt Elze over een voorval waarmee hij aan wil tonen dat taal en poëzie niet alleen voor hem veel betekenen, maar werkelijk zaken in gang kunnen zetten. “Het is al jaren terug dat er brand was in het magazijn van de kleine supermarkt die ik runde in het dorp. In verband met gedoe over een postadres wilde de verzekering niets uitkeren. Ik heb toen het hele voorval uit de doeken gedaan in een poëtisch geschreven brief. In dichtvorm eigenlijk. Ik heb de leidinggevende van de verzekeringsmaatschappij gevraagd langs te komen en heb de brief hardop voorgedragen. En wat denk je: alles vergoed.”

‘Je weet dat je aderen verstopt zitten en dat komt natuurlijk niet door de NAM’

‘Ik probeer altijd aardig te blijven, maar af en toe moet het scherpzinnig. Met taal, dat kan ik het beste.” Elze is op Twitter op eenzelfde wijze actief richting de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) over de gasboringen. “Pesterijen, maar wel op een poëtische manier. Er zijn inmiddels genoeg actiegroepen als het om de aardbeving-problematiek gaat. Ik kies voor de woorden.” De aardbevingen die hij meemaakte veroorzaakten scheuren in muren van de werkplaats en in de badkamer knapten een groot aantal tegels. Buiten is nog altijd de bestrating van de binnenplaats aan het verzakken. “Ik stond mijn tanden te poetsen toen alles ging schudden. Mijn vrouw en ik keken elkaar aan en wisten direct dat het om een aardbeving ging. Het voelde alsof een vrachtwagen het huis binnen reed. Een enorme knal. Heel eng. Een paar maanden later, we lagen op bed, weer die vrachtwagen, maar nu nog harder.” Niet lang erna kreeg Elze een hartinfarct. “Je weet dat je aderen verstopt zitten en dat komt natuurlijk niet door de NAM, maar de stress ten gevolge van die aardbevingen en de niet nagekomen beloften van de NAM hebben het wel aangewakkerd.”

‘Voor iets anders kreeg je de kans niet, terwijl ik zo graag danser had willen worden’

Een aantal mensen zegt gedag en de werkplaats raakt stil, die 27 jaar lang als garage dienst heeft gedaan. “Als jochie had ik een brommertje en was wat aan het sleutelen. Dan was het bij ons thuis al snel: jij gaat naar de LTS. Voor iets anders kreeg je de kans niet, terwijl ik zo graag danser had willen worden. Kunstenaar misschien, ik verlangde naar een andere wereld. Als kind had ik al Shakespeare-achtige zinnen in mijn hoofd. Ik weet echt niet waar dat vandaan komt, want mijn ouders zijn vrijwel ongeletterd. Ik lette gewoon goed op, luisterde en zag van alles om me heen als ik naar school ging met de trein van Usquert naar Winsum. Om me van de werkelijkheid los te maken, fantaseerde ik er op los. Ik creëerde mijn eigen wereld. Ook als een vlucht uit het dagelijkse. Mijn ouders hadden altijd ruzie, er was nooit geld. We waren met vijf kinderen en toen mijn moeder zwanger was van mijn jongste broer, was mijn zus ook zwanger. Nee, dat was allemaal niet best.”

‘Twijfel is beweging. Als je iets zeker weet, sta je stil’

Terwijl Elze ogenschijnlijk rustig zijn koffie drinkt vertelt hij over zijn moeder die bijna altijd aan het schreeuwen, schelden en slaan was. “Ik moest mezelf beschermen. Moest sterk zijn. Ik heb haar inmiddels vergeven, want ze heeft veel meegemaakt, maar dat gaf haar nog niet het recht om mij zo te behandelen. Ik heb me nooit begrepen gevoeld en dat uit zich in pijn, verdriet en boosheid. Misschien heb ik het ook wel verdiend. Die gedachte komt voort uit mijn affiniteit met het boeddhisme. Ik ga uit van het goede van de mens. Ook als een ander je iets aandoet, moet je nog van jezelf uitgaan. Een ander de schuld geven doe je veelal uit onwetendheid. Toen ik na 27 jaar met een burn-out rondliep, de gevolgen van de aardbevingen mijn leven op z’n kop zetten en de garage moest sluiten, had ik gemakkelijk de NAM de schuld kunnen geven. Of desnoods de hond. Maar dat helpt me niet verder.” In het boeddhisme heeft hij begrip en liefde gevonden. “Het is niet de hele waarheid hoor. Ook daaraan twijfel ik wel eens, maar twijfel is beweging. Als je iets zeker weet, sta je stil. Je zou kunnen zeggen dat ik voor zeventig procent boeddhist ben en voor dertig procent is dat boeddhisme niet mijn ding.”

Na die LTS bleef Elze hangen in de ‘autowereld’ en startte zijn eigen garagebedrijf. “Ik deed het voor het geld, en bleef altijd zoeken naar andere uitdagingen.” Zo werd hij fitness-instructeur -ik wilde altijd sterk zijn, in ieder geval fysiek- , had zijn eigen tattoo-shop, ging dichten. Daarnaast kwam hij vooral regelmatig voor anderen op. “Ik wil nergens bij horen. Als kind hield ik al niet van groepjes. Dat geeft maar ellende. Ik kan me nog herinneren, ik was een jaar of zestien, dat ik een groepje stoere jongens hoorde zeggen dat ze een homofiele jongen wel even te grazen zouden nemen buiten de de discotheek. Ik heb die gasten vrijwel allemaal van de trap geschopt. Fysiek kon ik dat prima aan.” Nu stelt Elze zijn werkplaats open voor mensen met psychische klachten. Minderheden en de beschadigde mens raken hem.

‘Wie zorgt er dan voor mijn kippen?’

“Als ik die mensen blij weg zie gaan, geeft me dat energie. Ik ben dan ook niet echt ongelukkig, maar mijn vrijheid begint pas als ik mijn ogen sluit. Ik voel me altijd opgesloten. Op mijn 42ste dacht ik er tussenuit te stappen. Ik slikte te veel pillen, ik zocht de rust. Maar ik kwam terug. Het is mijn vrouw die me al 37 jaar beschermt. Ze is mijn rots in de branding.” Pillen slikt Elze niet meer, en hij droomt nog altijd over die innerlijke rust, maar nu bijvoorbeeld in de vorm van een huisje in de vrijheid. “Om in deze maatschappij echt vrij te zijn, heb je geld nodig. Of je moet gewoon je biezen pakken, maar wie zorgt er dan voor mijn kippen? En ik kan mijn vrouw en twee kinderen niet missen. Ik ben gehecht. Dat is dus helemaal niet boeddhistisch (lacht hard). Dan moet je juist niet gehecht zijn, want hechting geeft maar pijn en verdriet. Misschien dat het me in een tweede leven wel lukt, maar dat zou ook zo maar eens flauwekul kunnen zijn en is het hierna gewoon afgelopen. Die twijfel is goed, weet je nog! Daar kun je op voort.”

Voor vijftien euro en vijftig cent krijg je een inspiratie-boost en zendt Elze je de bundel toe (12,50 ex verzendkosten). Mail even naar dutniks@hotmail.com of app Elze: 06-53632308.