‘Ik denk dat jij autistisch bent’

De diagnose autisme is op latere leeftijd moeilijk vast te stellen, want veelal is er sprake van aangepast gedrag en lijken bijvoorbeeld echtelieden op elkaar ingespeeld. Schijn bedriegt want als de dagelijkse situatie verandert, wordt het autistische gedrag alsnog zichtbaar. Bij Rob en Laura werd dit pijnlijk duidelijk toen de kinderen uit huis gingen. Een persoonlijk verhaal.

Rob was 54 toen hij de diagnose autisme kreeg. Dat betekent niet dat hij pas op latere leeftijd een autistische stoornis kreeg, hij werd er mee geboren. Tegenwoordig is er veel aandacht voor de ontwikkeling van kinderen en is er veel meer bekendheid met het autistisch spectrum. Autisme is echter niet iets wat in deze tijd ontstaan is. Zoals gezegd, wordt iemand daarmee geboren, al is er geen eensluidend antwoord op de vraag wat de oorzaak is. Wel wordt er nu anders naar sociale vaardigheden gekeken dan vroeger. Als een kind nu afwijkt van de gemiddelde norm, wordt er gedacht aan autisme, add of adhd. Toen Rob kind was, werd er anders met diversiteit omgegaan. Je had drukke kinderen, stille kinderen, kinderen daar tussenin en iedereen volgde hetzelfde klassikale onderwijs. Lukte het niet, dan ging het kind naar een B.L.O. school.

Hij was geen prater, maar ach… echte Groningers staan daar niet om bekend

Rob had ook gewoon de lagere school doorlopen, daarna de Mavo, de MTS en een beroepsopleiding tot automonteur. Hij had vrienden, maar was ook graag op zichzelf. Hij was geen prater, maar ach… echte Groningers staan daar niet om bekend, dus dat viel niet zo op. Rob had wel moeite om een relatie te krijgen. Hij kon nooit de stap zetten om een meisje te benaderen. Maar, zo bleek achteraf, hij was ook niet in staat om de signalen op te vangen van een meisje dat hèm leuk vond.

Tegenpolen

Hij ging op zijn 28e uit huis, op zichzelf wonen. En hij bleef alleen, terwijl om hem heen zijn broers en zijn vrienden trouwden en een gezin kregen. Hij voelde zich wel eens eenzaam, maar was alleen ook wel tevreden. Toen hij 42 was kwam hij Laura tegen. Zij was een jaar ouder en het vonkte direct tussen hen. Zij had een paar jaar eerder een traumatische scheiding meegemaakt en ze vond de rust en betrouwbaarheid die Rob uitstraalde heerlijk. Op zijn beurt hield hij van haar levendigheid en spontaniteit. ‘Tegenpolen trekken elkaar aan’, zeiden ze tegen elkaar, en ze kregen een vaste relatie. 
Daarop volgden samenwonen en een huwelijk. Laura had twee oudere kinderen en het klikte goed tussen hen allemaal. Er waren wel eens irritaties en spanningen tussen Rob en Laura, maar zoals ze zelf zeiden: ‘Dat heb je toch in ieder huwelijk’.

Rob was wel met haar begaan, maar hij begreep niet werkelijk wat er in haar omging

Toen de periode aanbrak dat ze nog maar met z’n tweeën waren, omdat de jongste ook het huis uitging, werd het problematisch. Laura had last van het lege-nest-syndroom, Rob leefde gewoon zijn leven door. Laura wilde dat Rob aanvoelde wat haar bezighield, dat hij zou reageren. Dat hij uit zichzelf iets zou zeggen, zou doen. Maar dat gebeurde niet. Rob was wel met haar begaan maar hij begreep niet werkelijk wat er in haar omging. 
Ze praatten samen, probeerden dat tenminste. In de praktijk was het Laura die praatte. Die huilde, boos werd, wanhopig was. Rob was niet in staat om te reageren, en Laura was niet in staat om te zien dat het van Rob geen onwil, maar onvermogen was.

Laura begon te twijfelen aan hun huwelijk

Laura begon te twijfelen aan hun huwelijk. Ze waren tevoren nog nooit met z’n tweetjes geweest. Omdat zij al kinderen had, waren ze direct een gezin geworden. Het leek de omgekeerde wereld, alsof ze elkaar nu pas echt leerden kennen, in plaats van in hun verkeringstijd. Het leven samen leek zo uitgeblust en vlak. Zo kon het niet nog dertig jaar doorgaan, Laura had het gevoel dat ze meer een huisgenote dan een echtgenote was geworden. Toch hield ze erg veel van Rob en wilde ze alles op alles zetten om hun huwelijk te redden. En ze wist zeker dat Rob ook echt van haar hield, alleen kon ze er niet mee overweg dat hij dat zo weinig uitte. Op een rustig moment besloot ze toch nog weer een poging te wagen voor een gesprek. Kalm vroeg ze hem, of hij haar uit kon leggen wat er in hem omging, waarom hij zo vlak reageerde op alles.

Op dat moment ging er bij Laura een lichtje branden en ze zei hardop wat ze dacht

Ze zag een soort wanhoop in zijn blik toen hij naar woorden zocht. Het ging moeizaam, maar hij deed zo z’n best en dat ontroerde haar. Hij zei: “Alles loopt dan door elkaar in mijn hoofd, ik weet niet waarop ik moet reageren en hoe dan. Ik zie het niet en ik weet dan ook de juiste woorden niet. Ik kan het niet ordenen en dan blokkeer ik.” Op dat moment ging er bij Laura een lichtje branden en ze zei hardop wat ze dacht: “Rob, ik denk dat jij autistisch bent.” En hij antwoordde: “Ik denk het eigenlijk ook… Kan ik me daarop laten testen?” Toen kwam alles in een stroomversnelling. Verwijzing door de huisarts, intake bij de onderzoeksinstantie. Gesprekken, alleen en samen, vragenlijsten, observaties. En de diagnose: autistisch.

Toekomst

Je kan je afvragen wat het doel is van zo’n diagnosestelling. Moet iedereen een stempel? Moet alles in hokjes ingedeeld? Dat was ook wel de reactie van sommige familieleden en kennissen. Rob en Laura vinden dat niet relevant. Het gaat hen erom dat ze allebei grip op de situatie hebben gekregen. Allerlei grote en kleine voorvallen uit het verleden vielen nu op hun plek, werden verklaard. Dat gaf opluchting en rust. En de mogelijkheid om naar de toekomst te kijken, samen.
Rob begrijpt beter hoe de buitenwereld naar hem kijkt, waar de problemen liggen. En Laura weet meer waar Rob tegenaan loopt en kan door dingen zelf anders te benaderen frustraties aan beide kanten voorkomen. Dat gaat niet altijd over rozen. Allebei moeten ze leren. Maar dat geeft niet, er is nooit meer zo’n crisisgevoel geweest als voor de diagnose. 
En het is niet alleen van invloed op hun huwelijk. Ook in familierelaties en in de werksituatie is het besproken. Niet iedereen in Robs omgeving staat er voor open. Er is onbegrip, of de vraag ‘en wat gaan ze daaraan doen dan?’ Alsof autisme een ziekte is die met medicijnen of therapie genezen kan worden. Maar Rob staat veel sterker in zijn schoenen nu hij niet meer het verwarrende gevoel heeft dat mensen iets van hem verwachten waar hij niet aan kan voldoen. En Laura betrekt niet meer alles op zichzelf en kan weer veel beter de mooie kanten van hun relatie zien.

Het verhaal van Rob is een persoonlijk verhaal. Zoals geen persoon hetzelfde is, is ook geen autistische stoornis hetzelfde. De omgeving, karakter en intelligentie hebben grote invloed op hoe een autist om kan gaan met zijn beperking. Er is wel literatuur over te vinden, dus voor (een partner van) iemand met autisme is er de mogelijkheid om te lezen en te leren, te verdiepen en te vertalen naar de eigen situatie.
Meer weten?

Nederlandse Vereniging voor Autisme (NVA): http://www.autisme.nl

Dit is een op waarheid gebaseerd verhaal. De namen van Laura en Rob zijn gefingeerd.