‘Een gemiddelde rietdekker komt amper nog in een rietveld’

De Specialist – Als jonge jongen ging Feije Sikkema het dak al op, rietdekken werd hem met de paplepel ingegoten. “Het begint met selecteren en sjouwen,” vertelt Feije gedreven. Maar het selecteren van het juiste bosje riet blijk je echter niet zomaar onder de knie te hebben.

“Als een bosje riet niet goed was of ik legde het verkeerd, werd het net zo makkelijk weer naar beneden gegooid. Moest ik het dak weer af en opnieuw beginnen. Weer selecteren, sjouwen en klimmen. Na twee keer heb je dat wel gezien, en doe je het nooit weer.” Hij pleit er dan ook voor dat jonge gasten het letterlijk van onder aan de ladder leren. Als rietdekkers-leerbedrijf weet hij er alles van. “Ze moeten de kans krijgen keihard fouten te maken. Gaat er iets mis, dan beginnen we weer van voren af aan. Ook al moet je dan een uurtje langer doorwerken.” Het is de enige mogelijkheid het vak goed onder de knie te krijgen, legt Feije uit.

‘Je doet er zeker tien jaar over het vak echt goed onder de knie te krijgen’

Het oeroude ambacht moet nog altijd van meester op leerling in de praktijk worden overgebracht.
Tot zo’n drie jaar geleden was er de mogelijkheid een heuse rietdekkersopleiding te volgen. In 2007 kwam het van de grond, een echte rietdekkersschool in het Overijsselse Genemuiden. Een tweejarige professionele praktijkgerichte opleiding, gedragen door twintig verenigde rietdek-bedrijven. Feije was er als ‘leermeester op het dak’ nauw bij betrokken. “Konden die jongens proefdakjes maken, en was er genoeg mogelijkheid om fouten te maken. Daar leer je van.”
De crisisjaren in de bouwwereld gooiden echter roet in het eten. De vraag naar rieten daken daalde en de belangstelling voor het vak idem dito. De school hield op te bestaan. “Ontzettend jammer,” meent Feije. “Het komt er op neer dat het weer in de praktijk, als leerling binnen een bedrijf, geleerd moet worden. Nu moet je weten dat je er zeker tien jaar over doet om het vak echt goed onder de knie te krijgen.”

Roop en hennep

In vergelijking met honderd jaar geleden is het vak niet wezenlijk veranderd. “Er zit niet heel veel verschil in zoals mijn opa het deed en ik het nu doe. Het ver- en bewerken van het riet is nog gelijk. De binding, die is wel veranderd. Vroeger naaiden ze het riet vast met roop en hennep. Dat is vervangen door roestvrijstaal draad. Daarnaast zijn de omstandigheden verbeterd. Er zijn nu veilige ladderliften en stevige steigers. Dat brengt ook met zich mee dat we nu met minder mensen op het dak staan. Werkten er vroeger gerust vier tot vijf man tegelijk aan het dak, dat zijn er nu nog twee of drie.”

Natuurgebieden

Niet alle riet is afkomstig uit Nederland. “Er zijn veel natuurgebieden waar je het riet niet meer vanaf kunt halen. Rietvelden moeten bovendien onderhouden worden en dat is jarenlang niet gebeurd. Dan heb je geen goed riet.” Inmiddels gaat het Fryske Gea in Earnewoude sommige delen land verschralen en dat biedt weer mogelijkheden, maar het is niet genoeg om aan de vraag te voldoen. Rietdekkers kopen riet in Oostenrijk, Roemenië en zelfs China. Ook Feije is altijd op zoek naar de beste partijen riet. “Een woning met dakkapellen en veel ramen vraagt om ander riet dan een vlakke boerenschuur. Daar moet je goed op inkopen.”

‘Riet heeft het imago kostbaar te zijn, maar dat is een achterhaald idee’

Uit liefhebberij heeft Feije vlak bij zijn bedrijf in het Friese Tytsjerk een klein rietveld waar hij hobbymatig oogst. “Een gemiddelde rietdekker komt amper nog in een rietveld. Dat wil ik niet. Ik probeer bewust de voeling met het materiaal te houden. Bovendien geniet ik ervan om echt in de natuur er mee bezig te zijn.” Hij pleit dan ook voor ‘zijn product’ dat een milieuvriendelijk basismateriaal is dat nauwelijks afval geeft. Wordt er een dak vervangen dan gaat al het oude riet op de composthoop en wordt ander materiaal afgevoerd voor hergebruik. 
Dat het een duur product zou zijn, spreekt hij tegen. “Riet heeft het imago kostbaar te zijn, maar dat is een achterhaald idee. Sinds er rieten daken worden gelegd op een dichte ondergrond, dus zonder zuurstofstrook ertussen, het zogenoemde schroefdak, is de brandveiligheid zodanig verbeterd dat je een rieten dak onder dezelfde voorwaarden kunt verzekeren als een pannendak. De renovatie van een rieten dak kost inmiddels ook net zoveel als die van een pannen dak.”

Ons dak

Het juiste riet voor de juiste klus kiezen is dan ook een belangrijk onderdeel van het vak. De lengte, structuur en dikte van het riet bepalen de kwaliteit en de functionaliteit. “Kijk, bij de goot krijgt het riet een andere dikte dan bij de nok. Per meter moet je dat aanpassen, afhankelijk van de lengte van het dak.” Kennis en kunde blijken hiermee van groot belang voor het ambacht van rietdekker. “Mensen vinden het een prachtig vak, en dat is het ook. Zeker in deze tijd van het jaar, maar in de winter is het een ander verhaal met kou en vocht.” Het lijkt Feije echter niet te weerhouden het dak op te gaan. “Als ik door de provincie rijd herken ik de daken die mijn familie heeft gelegd. Het voelt echt als ‘ons dak’. Dat komt puur voort uit de liefde voor het vak.”