Een wereld zonder insecten is een wereld met dode natuur

Hoe zou de wereld eruit zien zonder insecten? Hoogleraar biologie Dave Goulson schetst een doemscenario van honger, schaarste en dode natuur. Het is tijd om de insectensterfte serieus te nemen.

Het is algemeen bekend dat het met onze insecten niet goed gaat. Ze worden met uitsterven bedreigd, door toedoen van de mens. Het leefgebied van de dieren is aan het verdwijnen en het gebruik van pesticiden in de landbouw komt daar nog eens bij.

Insecten hebben nog een ander probleem: hun niet aanwezige schattigheidsgehalte. Over het algemeen hebben we vooral last van de wespen, muggen en mieren. Ze prikken, zorgen voor jeuk en ze bestormen onze etenswaren. Maar insecten hebben een duidelijke functie. Wat de precieze gevolgen zullen zijn als ze verdwijnen, is niet echt bekend. Dave Goulson, hoogleraar biologie aan de universiteit van Sussex in Engeland, is er niet gerust op. Hij schetst in een artikel in Trouw een beeld van een toekomst zonder insecten. Een doemscenario.

Lagere opbrengsten en schaarste

bij op crocus

Bijen en andere insecten bestuiven tweederde van de gewassen die wij eten. Dan gaat het over vruchten zoals peren, kersen en appels, maar ook over aardbeien en bonen. Je kunt sommige daarvan verbouwen zonder bestuiving, maar dan worden de opbrengsten lager en krijg je bijvoorbeeld kleinere tomaten. Granen, tarwe en gerst kunnen we blijven eten, want het stuifmeel daarvan wordt overgebracht door de wind. Dat levert dus brood en pap op, maar voor een uitgebalanceerd dieet hebben we groente en fruit nodig. Door schaarste worden die producten flink duurder en zijn dan alleen nog maar te betalen door de rijkeren. Dat heeft zeker consequenties voor de volksgezondheid.

De genoemde effecten treden al op lang voordat de laatste bij is verdwenen. Volgens Goulson is het niet met zekerheid te zeggen dat de oogsten nu al minder zijn door de insectensterfte, maar hij geeft aan dat er wel tekenen zijn. In India en China wordt al vaker met de hand bestoven. Dat schijnt best een ingewikkeld proces te zijn, waarbij je de bloemen snel beschadigt.

Verarmde grond

Goulson benadrukt dat het probleem niet alleen gaat over bijen en andere bestuivers. Wormen, pissebedden en mieren zijn bijvoorbeel cruciaal voor de vorming van vruchtbare grond. Als dat proces ophoudt, krijg je een onvruchtbare bodem met een slechte structuur en weinig zuurstof. Dat is op veel landbouwgrond al het geval, mede door het gebruik van kunstmest. De verarming van de landbouwgrond zou als gevolg kunnen hebben dat de resterende bossen worden omgehakt om nieuwe vruchtbare gebieden te creëren.

Natuurlijke bestrijders

Mieren met bladluisOorwormen, zweefvliegen, gaasvliegen, sluipwespen en lieveheersbeestjes zijn roofinsecten. Lieveheersbeestjes eten bijvoorbeeld luizen, sluipwespen leggen hun eitjes in koolrupsen en vervolgens eten de uitgekomen larven de rupsen op. Als roofinsecten zouden verdwijnen, heb je geen natuurlijke bestrijders meer van plagen. Dan ben je nog meer aangewezen op pesticiden. En daarmee bestrijd je niet alleen het insect dat je wilt verdelgen, maar ook veel andere insecten.

Minder vlinders

AtalantaInsecten die meer tot de verbeelding zullen spreken en wel de wow-factor hebben zijn de vlinders. In een eerder artikel schreven we al dat uit de laatste vlindertelling bleek al dat de vlinderstand is afgenomen. Een wereld zonder prachtige vlinders als de Atalanta en de Sint-Jansvlinder die van bloem tot bloem fladderen, daar moet je toch niet aan denken.

Ziekteverwekkers

En dan zijn daar nog de opruimers van dood afval in de natuur. Als er geen vliegenlarven en aaskevers meer zijn, zullen dode bomen eindeloos blijven staan en kadavers langer blijven liggen. In zo’n omgeving gedijen ziekteverwekkende bacteriën goed, met alle gevolgen van dien.

Voedselketen

Insecten hebben een duidelijke rol in de voedselketen. Ze zijn voer voor onder andere vogels, vleermuizen en kikkers. De populatie daarvan zal dus ook afnemen. Sterker nog, die is al afgenomen. We hebben veel minder weidevogels dan voorheen, maar ook minder zwaluwen. Als er minder bladluizen op de bladeren van planten zitten, betekent dat minder egels en spitsmuizen. Als er één steentje omvalt, vallen er meer steentjes om.

Deprimerend

Het toekomstbeeld dat de Britse bioloog beschrijft is behoorlijk deprimerend. Honger, migratie, geweld en oorlog. Iedereen gaat vechten om te overleven. “Toch hoor je hier zelden een politicus over. Er is een onthutsend gebrek aan belangstelling voor dit probleem. Het is bizar: het lijkt erop dat we alles willen doen voor onze kinderen, behalve ze een gezonde planeet nalaten,” aldus Goulson. Hij denkt dat we niet op tijd in actie gaan komen. “We zullen de crisis eerst ongenadig moeten voelen. Pas als er miljoenen sterven, komen we in beweging.”

Wat nu?

En wat is dan de oplossing volgens de bioloog? Meer mensen die voedsel gaan verbouwen op een kleinschaliger manier. Zonder gif en met bomen en wilde bloemen langs de akkers. Meer afwisseling in de natuur en alternatieven voor bestrijdingsmiddelen. Maar eerst is het nodig dat iedereen het probleem serieus neemt en bereid is er wat aan te doen.

In Nederland zijn al verschillende initiatieven gestart om aandacht voor de bijensterfte te vragen. Zoals Silence of the Bees, één van de projecten in het kader van Leeuwarden/Friesland Culturele Hoofdstad. Op de Kruidhof vinden regelmatig activiteiten plaats om het probleem onder de aandacht te brengen. Wil je zelf in je eigen omgeving iets doen? Zorg dan voor zoveel mogelijk bloemen en planten in je tuin, gebruik geen schadelijke middelen en koop of maak een insectenhotel.

Bron: Trouw