Annelies vangt regelmatig pleegkinderen op. Een bewuste keuze. “De kinderen die bij je komen wonen hebben een heleboel meegemaakt en dat fix je niet even. Kom maar bij ons en dan is het goed; zo werkt het niet.” Een bijzonder gesprek.
Pleegzorg is een vorm van hulp waarbij een kind tijdelijk in een ander gezin gaat wonen. Zeven dagen per week of af en toe een weekend. Die pleegzorg wordt niet zomaar ingezet. Als ouders, om welke reden dan ook, de opvoeding niet aan kunnen, krijgen ze eerst binnen het gezin hulp. Als dat niet voldoende werkt en de ontwikkeling of de veiligheid van het kind is in het geding, dan kan er worden besloten dat een kind (tijdelijk) ergens anders gaat wonen. Er wordt dan een pleeggezin gezocht.
Groot tekort
In Nederland is nog steeds een groot tekort aan pleeggezinnen. Eind 2017 wachtten 177 kinderen op een plekje in een veilige en warme omgeving. Ondanks dat er toen bijna zeventienduizend pleeggezinnen waren, was er voor hen geen goede opvang voorhanden. Schrijnend, maar je wordt niet even pleegouder om dat tekort op te lossen. Pleegouderschap is een weloverwogen keuze die veel tijd en energie kost en waar je voor tweehonderd procent achter moet staan. Dat weten ook Annelies (57) en haar man Bert (56), die al vier jaar jonge kinderen kortdurend opvangen die vanwege een crisisplaatsing een tijdelijk thuis nodig hebben. “Een klein beetje idealisme helpt, maar je moet ook vooral realistisch zijn. De kinderen die bij je komen wonen hebben een heleboel meegemaakt en dat fix je niet even. Kom maar bij ons en dan is het goed; zo werkt het niet. Maar die kinderen een warm veilig huis bieden, is het zeker allemaal waard.”
Ooit is nu, want wie zegt dat er een later is
Annelies had al jaren de wens om ‘ooit’ kinderen waarvan de thuissituatie problematisch was, op te vangen en een fijne plek te geven. Het bleef echter bij een idee, concrete stappen zette ze niet. Maar toen zes jaar geleden een aantal dierbaren om haar heen wegvielen, sommigen nog jong zoals haar broer, besefte ze dat dat ‘ooit’ nú moest zijn. Want je weet nooit of er wel een later komt. Haar man Bert stond ook open voor het pleegouderschap en ze bezochten samen een informatieavond. Daarna besloten ze zich, in overleg met de nog thuiswonende zoon, aan te melden bij Elker pleegzorg.
‘Je wordt binnenstebuiten gekeerd en dat is terecht’
Er volgde een intensieve periode van screening en training. “Je wordt binnenstebuiten gekeerd en dat is terecht,” zegt Annelies. “Het is niet iets dat je zomaar even doet. De kinderen waar je mee te maken krijgt zijn enorm kwetsbaar en verdienen een veilige plek.” In de laatste fase van het voorbereidingstraject maakten ze de keuze voor crisis- en kortdurende opvang van jonge kinderen van 0-6 jaar. Ongeveer eenderde van alle pleegkinderen valt in die leeftijdscategorie.
Kinderdagverblijf
Annelies is opgeleid tot kleuterjuf en heeft de meeste affiniteit met de kleintjes. Maar er was ook een praktische reden voor hun keuze. Jonge kinderen liggen vroeg in bed en daardoor zouden ze als gezin nog de nodige tijd en privacy overhouden. Bert werkt fulltime en die avonden samen zijn enorm belangrijk gebleken.
De kinderen die bij hen geplaatst worden, komen in een bijzondere setting terecht. Annelies is namelijk sinds 2005 eigenaar van een kinderdagverblijf. Ze vangt kinderen op uit zeven verschillende gezinnen en voordat ze aan de pleegzorg begon, ging ze in gesprek met de betreffende ouders. De reacties waren positief, al werden er wel vragen gesteld over bijvoorbeeld veiligheid. “Maar alle ouders zijn van mening dat de kindjes die via pleegzorg bij ons komen een goede, fijne plek verdienen. En hun eigen kinderen kunnen ook leren van de ervaring dat niet iedereen uit een veilige gezinssituatie komt.” En daarmee was de weg vrij voor de eerste pleegzorgplaatsing.
Hechtingsproblemen en afwijzing
In de afgelopen vier jaar hebben ze vijf kindjes opgevangen. Die bleven tussen de drie dagen en de zes maanden. De problematiek is over het algemeen fors en er staat dan ook altijd een pleegzorgbegeleider klaar om te ondersteunen. Uit veiligheids- en privacyoverwegingen mag je als pleegouder niet over de kinderen of de situatie praten en het is voor Annelies dan ook een prettig gevoel om iemand te hebben om mee te overleggen of even stoom bij af te blazen. Want makkelijk is het niet, het pleegouderschap. “Zelfs een jaar van training en screening is niet genoeg om je voor te bereiden op hoe het zal zijn,” zegt Annelies. “Het grootste probleem waar je tegenaan loopt is de hechting. Als een kind niet veilig gehecht is, zoekt het vaak naar de negatieve aandacht die het gewend was te krijgen. Je wilt zo graag al je warmte en liefde geven, maar veel kinderen reageren daar juist op met afwijzing en lastig gedrag. Bang om teleurgesteld te worden als ze de liefde wel zouden accepteren. Het is voor het kind een stuk zelfbescherming; begrijpelijk, maar ook enorm triest.”
‘Je kiest soms voor opvoedmethoden die tegen je gevoel in gaan. Dat voelt machteloos’
Die afwijzing maakt dat Annelies vaak anders met de pleegkinderen om moet gaan dan ze eigenlijk zou willen. Op die momenten heeft ze weinig aan de kennis en ervaring die ze in al die jaren in de kinderopvang heeft opgedaan. Er moet een knop om, om de juiste aanpak te vinden van gedrag dat bestaat uit boosheid, extreem claimen, grenzen opzoeken en daar overheen gaan. “Dan kun je vaak niet handelen zoals je dat graag zou willen en moet je kiezen voor opvoedmethoden die tegen je gevoel in gaan. Dat voelt af en toe heel machteloos. Maar er zijn ook heel veel mooie momenten die het absoluut de moeite waard maken.”
Af en toe pauze
Het pleegouderschap heeft de grootste impact op het leven van Annelies. Bert is minder thuis en heeft een andere rol. Hij heeft een technische achtergrond en is geen jonge kinderen gewend. Maar de combinatie van weinig verwachtingen en zijn rust en kalmte werkt heel goed. Toch moet ook hij na een intensieve opvangperiode bijkomen en ze nemen altijd een pauze als er weer een kindje is vertrokken. “We mogen zelf bepalen wanneer we beschikbaar willen zijn,” vertelt Annelies. “Nee zeggen kan altijd en een rustperiode ook. De laatste plaatsing was behoorlijk zwaar en we hebben nu een break van een aantal maanden. Zodra we voelen dat we er weer aan toe zijn, geven we dat aan en is een nieuw kindje welkom.”
Vertrek
Als de pleegkinderen weer vertrekken, geeft dat altijd een dubbel gevoel. Er is het gemis van kinderstemmetjes en peutersnoetjes en de aanblik van een leeg kinderbedje, maar soms ook echt opluchting omdat het enorm intensief was. Het is dan fijn te weten dat iemand het van hen overneemt, met nieuwe energie en een frisse blik. Zodra ze weten dat er een afscheid aan zit te komen, werken ze daar ook naartoe.
Na het vertrek volgen ze de kinderen nog wel een klein beetje en in het begin is er wat contact. “Je wilt natuurlijk graag weten waar het kindje heen gaat. Als een kind langer bij ons heeft gewoond krijgt het ook een fotoboekje mee, dan kan het later nog eens terugkijken op dat deel van zijn of haar leven,” aldus Annelies. Maar daar blijft het bij. Loslaten is in de meeste gevallen het beste. “Het contact kan ook heel verwarrend zijn en daar help je niemand mee.”
Meer weten?
Annelies heeft een prachtige blog geschreven over haar ervaringen als pleegouder. Die blog zullen we binnenkort publiceren. Wil je meer weten over pleegouderschap? Op de site van Pleegzorg Nederland vind je heel veel informatie. Er is geen leeftijdsgrens voor het opvangen van pleegkinderen.