Ongezonde lucht is een gevaar voor de gezondheid. Het verhoogt het risico op astma, COPD en longkanker. Als je problemen hebt met je longen merk je het al snel als er veel fijnstof in de lucht zit. De luchtkwaliteit in ons land wordt dagelijks gemeten door het RIVM. Op de site van het longfonds kun je zien hoe gezond de lucht in jouw omgeving is.
In de lucht die we inademen zitten veel verschillende stoffen. Een deel daarvan is slecht voor de gezondheid, zoals fijnstof en stikstofdioxide (NO2). In Nederland moet de luchtkwaliteit aan bepaalde normen voldoen, maar het is de vraag of die streng genoeg zijn om onze gezondheid te beschermen. De huidige normen zijn een compromis tussen onze gezondheidsbelangen en de sociaaleconomische belangen. Overigens overschrijdt de hoeveelheid fijnstof en NO2 de norm vaak.
Fijnstof
Fijnstof is een mengsel van microscopisch kleine vaste deeltjes die in de lucht zweven. Deze deeltjes zijn van verschillende grootte, herkomst en chemische samenstelling. De in de lucht rondzwevende fijnstof staat ook bekend als aerosol, een bekende term in de discussie rondom het coronavirus. Kleinere deeltjes (ultrafijnstof) kunnen in je longen en zelfs in je bloedbaan terechtkomen, waar ze ontstekingen veroorzaken. Een van de schadelijkste bestanddelen van (ultra)fijnstof is roet, dat ontstaat bij de (onvolledige) verbranding van brandstoffen.
Fijnstof kan op verschillende manieren in de lucht komen.
- Via het verkeer, bijvoorbeeld roet uit dieselmotoren, het afschuren van rubberbanden op het wegdek en van opstijgende en dalende vliegtuigen;
- Via de metaalindustrie;
- Via veeteeltbedrijven, door stro en gedroogde mest;
- Via elektriciteitscentrales;
- Via vuur zoals kampvuren, vreugdevuren, vuurwerk, sigarettenrook en barbecue met houtskool;
- Via woningen, bijvoorbeeld door de uitstoot van een openhaard of houtkachel. Dit probleem veroorzaakt steeds vaker burenruzies;
- Via natuurlijke bronnen zoals zeezout en Saharastof
Stikstofdioxide (NO2)
Ook NO2 is erg ongezond. Het komt vrij bij verbranding, zoals in de motor van een auto. Stikstofdioxide is niet alleen schadelijk voor mens en dier, het veroorzaakt ook verzuring in de natuur.
Gezondheidsrisico’s
Er is veel onderzoek gedaan naar de effecten van luchtvervuiling. In ons land is het, na roken en overgewicht, de derde doodsoorzaak. Het kan vooral bij kwetsbare groepen longaandoeningen, hart- en vaatziekten en kanker veroorzaken. Leven in vervuilde lucht is vergelijkbaar met meeroken. Astma, kortademigheid en benauwdheid zijn veel voorkomende klachten. Het fijnstof komt bij inademing in de longen terecht. Dit kan ontstekingsreacties veroorzaken, die ook schadelijk zijn voor het hart. Er is ook een verband tussen blootstelling aan fijnstof en de hersenfunctie. Hersenen verouderen sneller als er veel fijnstof in je woon- of werkomgeving rond dwarrelt. Onderzoek wijst verder uit dat er in Nederland enkele duizenden mensen per jaar vroegtijdig overlijden door fijnstof.
Naast persoonlijk leed zijn de kosten van deze gezondheidsschade ook fors. Mensen met luchtwegaandoeningen, hart- en vaatziekten, ouderen en kinderen zijn het gevoeligst voor de effecten van fijnstof. Zij ontwikkelen meer en sneller klachten, ook bij kleine hoeveelheden.
Milieueffecten
Sommige soorten fijnstof, zoals roet, absorberen warmte en verergeren daardoor het broeikaseffect. Roetneerslag op sneeuw en ijs zorgt voor minder reflectie van zonlicht, omdat roet de warmte absorbeert. Sneeuw en ijs smelten daardoor sneller.
Luchtkwaliteit verbeteren
De luchtkwaliteit wordt op zo’n honderd locaties in Nederland gemeten, de hele dag door. Dat doet het RIVM. Op de site van het longfonds kun je bekijken hoe gezond de lucht is in jouw woonomgeving. Daarvoor klik je hier.
Hoe meer luchtverontreiniging er in een bepaald gebied is, hoe meer gezondheidsschade dat kan opleveren. Daarom neemt de regering op de verschillende terreinen, zoals industrie en intensieve veeteelt, maatregelen om de uitstof van fijnstof te beperken. Voor het verkeer is er sinds begin vorig jaar de zogenaamde fijnstoftoeslag, ook wel roettaks genoemd, ingevoerd.
Fijnstoftoeslag
Bij de verbranding van brandstoffen ontstaat roet en roet is als bestanddeel van fijnstof erg schadelijk voor milieu en gezondheid. Oudere diesel(bestel)auto’s stoten veel vervuilende fijnstof uit. Voor bepaalde auto’s (en campers) bestaat daarom sinds 2020 een fijnstoftoeslag op de motorrijtuigenbelasting. Door de invoering hiervan wil de overheid het gebruik van dieselauto’s ontmoedigen. De toeslag zorgt ervoor dat de wegenbelasting ongeveer 19% hoger uitvalt.
Wanneer moet je fijnstoftoeslag betalen? In het kentekenregister van de RDW staat de fijnstofuitstoot van je dieselauto. Je moet fijnstoftoeslag betalen als:
- Je auto meer dan 5 milligram per kilometer fijnstof uitstoot
- Je auto meer dan 10 milligram per kilowattuur (kWh) fijnstof uitstoot
- Je auto geen gesloten fabrieksroetfilter heeft
- De fijnstofuitstoot onbekend is;
- Je auto een retrofit roetfilter heeft. Dit is een open filter dat ongeveer 1/3 van de roetdeeltjes tegenhoudt.
De uitstootcijfers kun je zelf checken met de kentekencheck van de RDW. Voor een bestelauto betaal je fijnstoftoeslag vanaf twaalf jaar na de datum 1e toelating.
Veel bezitters van dieselauto’s vinden het niet terecht dat ze roettaks moeten betalen. Ze stelden dan ook een petitie op, die bijna zesduizend keer werd ondertekend. Hieronder de tekst van de petitie:
Wij
Dieselauto bezitters en tegen de opening van luchthaven Lelystad
constateren
Niet iedereen met een diesel van voor 2009 kan het zich veroorloven om een andere (jongere diesel)auto kopen.
Het is geen keuze van mensen om oudere diesel te rijden, wij zijn de dupe.
Maar ondertussen wel een nieuw vliegveld openen om Schiphol te laten groeien waardoor de uitstoot alleen maar toeneemt.
en verzoeken
Het schrappen van de dieseltoeslag.
Oldtimers
De fijnstoftoeslag geldt niet voor oldtimers. Je hoeft voor auto’s van veertig jaar of ouder geen wegenbelasting te betalen en dus geldt de toeslag ook niet.
Schorsen motorrijtuigenbelasting
Heb je een auto of camper waarvoor je een fijnstoftoeslag moet betalen en je gebruikt het voertuig langere tijd niet, dan kun je het schorsen. Daarmee bespaar je geld. Tijdens die schorsing hoef je geen motorrijtuigenbelasting te betalen, heb je geen APK-plicht en hoef je geen WA-verzekering te hebben. De motorrijtuigenbelasting stopt automatisch als je je kenteken schorst, de verzekering moet je opzeggen. Een schorsing gaat direct in en je kunt kiezen voor een periode van 1, 2 of 3 jaar. Na die periode loopt de schorsing automatisch af en moet je dus direct weer voldoen aan de voertuigverplichtingen. Eerder beëindigen kan ook als je toch graag de weg weer op wilt.
